Τα διλήμματα μπροστά στη σοσιαλδημοκρατία ('ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ' 4/7/97) Του ΤΑΣΟΥ ΠΑΠΠΑ Ενας ιδιώτυπος διάλογος -μέσω μονολόγων- διεξήχθη χθες, πρώτη μέρα της διεθνούς συνάντησης που διοργάνωσε το ΙΣΤΑΜΕ, ανάμεσα στον πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη και στους δύο διανοουμένους που τον ακο- λούθησαν στο βήμα. Ο Κωστής Βαϊτσος, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ο Λίο Πάνιτς, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Γιορκ επιχείρησαν να απαντήσουν (κυρίως ο δεύτερος) στα όσα πριν από λίγο είχε θίξει στην ομιλία του ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Επίδικα αντικείμενα η παγκοσμιοποίηση, ο εκσυγχρονισμός και ο ρόλος των προοδευτικών δυνάμεων (ο όρος επιδέχεται πολλές αναγνώσεις). Οι εισηγήσεις των δυο δεν πρέπει να ικανοποίησαν ιδεολογικά τον Κ. Σημίτη, σε αντίθεση με τα στελέχη τπν ΠΑΣΟΚ που ανήκουν στην εσωκομματική αντιπολίτευση και τα οποία στο διάλειμμα έσπευσαν να <<διαδηλώσουν>> τη συμφωνία τους με τις απόψεις των Κ. Βαίτσου και Λ. Πάνιτς. Μάλιστα ένα απ' αυrά χαριτολογώντας έλεγε <<βλέπω τον Σουλαδάκη να χάνει τη θέση του προέδρου του ΙΣΤΑΜΕ>>! Τα δύο συμπεράσματα Ο Κ. Βαίτσος, σχολιάζοντας τις πολύ διαδεδομένες αντηλήψεις στο εσωτεριχό της σοσιαιλδημοκρατίας περί της καθοριστικής σημασίας της διαδικασίας της παγχοσμιοποίησης στη χάραξη της εθνικής οικονομικής πολιτικής, ανέφερε ότι <<στην πραγματική οικονομία ο όρος παγκοσμιοποίηση αποτελεί μια υπεραπλούστευση. Ο όρος χρησιμοποιείται σήμερα για να αποδώσει συγκεχυμένα, και όχι τυχαία, τρεις διαφορετικές καταστάσεις: ένα βαθιά διαρθρωτικό αν και επιλεκτικό μετασχηματισμό που συντελείται στην παγκόσμια οικονομία, μια ιδεολογική κατασκευή που επικαλύπτεται (αν δεν ταυτίζεται) με το νεοφιλελευθερισμό και την εξυπηρέτηση συγκεχριμένων συμφερόντων>>. Για τον κ. Βαϊτσο δύο είναι τα συνολικά συμπεράσματα πολιτικής: Πρώτον: Πραγματική σύγκλιση στην παγκόσμια οικονομία είναι εφικτή μόνο με την ανατροπή του τεχνολογικού κατεστημένου. Για να γίνει αυτό απαιτείται μαζί με την ενεργοποίηση των πολιτών και του ιδιωτικού τομέα, η ύπαρξη ενός αναπτυξιακού κράτους, όχι γραφειοκρατικού, πελατειακού ή κομματικού .αλλά στρατηγικού και ενεργού για την προώθηση της ανάπτυξης- Δευτερον: Η λεγόμενη διαδικασία παγκοσμιοποίησης προκαλεί νέες εντάσεις στην κοινωνία, την οικονομία, άρα και στις πολιτικές εξελίξεις. Η κοινωνική ολοκλήρωση και συνοχή αποτελούν καθοριστικούς χώρους διαμόρφωοης της πολιτικής. Η προώθηση της ανθρώπινης ανάπτυξης, η ανάληψη ουσια- στικών μέτρων για την ισότητα στις ευκαιρίες, με στρατηγικούς τομείς την παιδεία καιι την απασχόληση, η ενίσχυση της κοινωνικής κινητικότητας και η αναγνώριση της αξίας της διαφορετικότητας αποτελούν ζωτικούς χώρους της δημοκρατίας και της προόδου. Κεφάλαιο και κράτος Ο Λίο Πάνιτς με συχνές αναφορές στον Μαρξ, τον Ν. Πουλαντζά (τον χαρακτήρησε τον σπουδαιότερο πολιτικό επιστήμονα του δεύτερου μισού του αιώνα μας) και στον Κ. Τσουκαλά, προσπάθησε να θέπει σε αμφισβήτηση τις ιδεολιιγικές σταθερές της σύγχρονης σοσιαλδημοκρατίας όπως αυτές αναπτύσσονται σε συνάρτηοη με τις διεθνείς εξελίξεις στην οικονομία και την πολιτική. <<Ο εκσυγχρονισμός, είπε ο Λ. Πάνιτς, αυτή η πολυαγαπημένη λέξη για όλα τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, αφορά περισσότερο στην προσαρμογή στην παγκοσμιοποίηση παρά στην κατανόησή της και τελικώς στην υπέρβασή της>>. Κόντρα οτην εξαιρετικά δημοφιλή ιδέα περί συρρίκνωσης τον εθνικού κράτους, ο κ. Πάνιτς υποστήριξε ότι <<αυτό που βιώνουμε σήμερα δεν είναι η μείωση τον ρόλου τον κράτους, αλλά η αναδιοργάνωσή του. Το κεφάλαιο δεν παρακάμτει το κράτος, αλλά λειτουργεί μέσα από το κράτος. Τα κράτη ουσιαστικά ήταν οι συγγραφείς των διεθνών ρυθμίσεων (Μάαοτριχτ κ.ά.) μέσα από τις οποίες χαλάρωσαν τα οικονομικά σύνορα>>. Ο κ. Πάνιτς αναμετρήθηκε όμως και με τις δύο, περίπου ιερές, αναφορές της σοσιαλδημοκρατίας: την ανταγωνιστικότητα και το κράτος πρόνοιας όχι για όλους αλλά γι' αυτους που πραγματικά έχουν ανάγκη. Υπογράμμισε ότι η σοσιαλδημοκρατία πρέπει να θέσει στον εαυτό της το ηθικού χαρακτήρα ερώτημα: <<Τι θα συμβεί αν πετύχουμε; Τι θα συμβεί αν λόγου χάρη, σε μια περιοχή του κόσμου καταφέρουμε να αυξήσουμε την ανταγωνιστικότητα; Δεν θα μεταφέρουμε τπ πρόβλημα της ανεργίας και της φτώχειας σε μια άλλη περιοχή;>>. Τόνισε, τέλος, ότι η διεθνής Σοσιαλδημοκρατία θα κληθεί να απαντήσει συντόμως σ' αυτά τα διλήμματα.