Dominique Fernandez:

H πραγματική ευτυχία για μένα είναι να συγκινήσω  έναν άνθρωπο με τα βιβλία μου

ΤΗΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΗΡΕ Η ΜΑΡΙΑ ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΙΤΗ

Οι πολλοί θαυμαστές του έργου σας στην Ελλάδα, θεωρούν ότι το "Εγώ, ο Πιέρ Πάολο στα χέρια του αγγέλου" δεν είναι απλά το καλύτερο σας βιβλίο αλλά και ένα από τα πιο σημαντικά ευρωπαϊκά βιβλία, της προηγούμενης δεκαετίας. Εσείς μετά από 15 χρόνια τι πιστεύετε;
Εγώ δεν πιστεύω ότι ήταν το καλύτερο μου βιβλίο. Νομίζω ότι το καλύτερο είναι το τελευταίο, και ένα άλλο που είναι πολύ λιγότερο γνωστό, και ονομάζεται ¨Ο έρωτας", που βγήκε το 86΄ και δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά. Είναι η ιστορία ενός γερμανού ζωγράφου, του Lubek και εξελίσσεται στα χρόνια του Ναπολέοντα. Το 1810, φεύγει με τα πόδια για την Ρώμη, όπως έκαναν πολλοί άλλωστε τότε, και ιδρύει μαζί με άλλους Γερμανούς, ένα είδος κοινότητας εκεί. Είναι ακόμα ένα, μυθιστόρημα για την δημιουργία, το ταξίδι...

Για το τελευταίο σας βιβλίο θα ήθελα να σας κάνω μια ερώτηση. Είπατε στην παρουσίαση που κάνατε, ότι, η Αγία Πετρούπολη είναι για σας μια ιδανική πόλη. Γιατί το θεωρείτε αυτό;
Επειδή δεν είναι μια πόλη εμπειρική, φτιαγμένη λίγο - λίγο αλλά υπάρχει η σύλληψη της μέσα στο κεφάλι ενός ανθρώπου, του Πέτρου του μέγα, μιας μεγαλοφυίας, αλλά και τρελού, μίγμα ευγένειας και αγριότητας. Η ιδέα του να υποτάξεις την πόλη στην θέληση, μου μοιάζει μοναδικό. Υπάρχουν μικρές  ιδανικές πόλεις όπως η Πιένζα, στην Ιταλία. Μεγάλες πόλεις όμως όμορφες, με πολύ ωραία κτίρια στο ίδιο στυλ, όπως η Αγία Πετρούπολη,  δεν υπάρχουν. Αργότερα μάλιστα οι επόμενοι τσάροι, η Ελισάβετ, η Αικατερίνη η Β΄ και ο Αλέξανδρος ο Α΄, όντας συντηρητικοί, συνέχισαν το αρχικό πρόγραμμα, και έτσι μέσα σε εκατό χρόνια από το 1710 μέχρι το 1825, χτίστηκε η πόλη. Ένα μοναδικό στυλ και μια μοναδική θέληση. Αντιθέτως το Παρίσι και η Ρώμη είναι πολύ όμορφες αλλά και πολύ άσχημες, συγχρόνως, πόλεις.

Είναι εύκολο για κάποιον που κάνει λογοτεχνική κριτική να είναι και συγγραφέας;
Δεν είναι δύσκολο επειδή, είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Εγώ έχω κάνει μακρές σπουδές, και συγχρόνως έγραφα. Η ιδιότητα του συγγραφέα και του κριτικού είναι δύο διαφορετικά πεδία της δραστηριότητας μου, διαφορετικά ¨δωμάτια", όπως είναι και η ιδιότητα μου ως καθηγητή, που έχω ασκήσει για πολύ καιρό. Πρόκειται για διαφορετικές λειτουργίες του μυαλού. Οι πραγματικοί κριτικοί άλλωστε πιστεύω δεν είναι οι επαγγελματίες κριτικοί αλλά οι συγγραφείς όπως ας πούμε ο Μπωντλαίρ. Αυτοί που ξέρουν τι είναι ένα μυθιστόρημα και που μπορούν να κάνουν καθαρή κριτική όχι λόγω καλλιτεχνικής στειρότητας αλλά χάρη στη γνώση.
 
Ποια είναι η εικόνα που έχετε για την απόλυτη ευτυχία;
Μια μόνο απάντηση είναι δύσκολη επειδή μπορεί να αλλάξει ανάλογα με την ώρα της ημέρας. Θα μπορούσα να πω το να δοκιμάζει κανείς ένα υπέροχο γλυκό, όπως τον κουραμπιέ. Ή το να ακούει μια θεϊκή μουσική, απάντηση που μου φαίνεται πιο σοβαρή (γέλια). Φυσικά και το κάνει κανείς έρωτα,  αν και μου φαίνεται αρκετά μπανάλ ως απάντηση .
 
Ποιο πρόσωπο εν ζωή εκτιμάτε περισσότερο;
Δεν ξέρω ποιον θα μπορούσα να απαντήσω ότι ¨εκτιμώ". Έχω φιλίες, έρωτες, αλλά "εκτίμηση"... Σίγουρα κανένα πολιτικό, αυτό είναι σίγουρο. Μάλλον καλλιτέχνες, αλλά θα χρησιμοποιούσα την λέξη θαυμασμός, παρά εκτίμηση που είναι λίγο ψυχρή.

Τι θεωρείτε ποιο σημαντικό στις φιλίες σας;
Πρώτα αγαπά κανείς έναν άνθρωπο και μετά βλέπει τα χαρίσματα του. Αλλιώς μοιάζει λίγο αφηρημένο. Πιστεύω όμως το ότι να είναι κάποιος εύθυμος, μου αρέσει πολύ. Απεχθάνομαι αυτούς που είναι λυπημένοι και γκρινιάρηδες. Η ευθυμία θεωρώ ότι είναι μια μορφή θάρρους. Η ζωή είναι δύσκολη και το να είναι κανείς εύθυμος σημαίνει να έχει το κουράγιο να το ξεπερνά και μην βαραίνει τους άλλους. Ένα αρνητικό άτομο είναι ένα φοβερό βάρος. Μετά είναι πολύ σημαντικό ακόμα να είναι κανείς ανοικτός και να χαμογελά. Οι γάλλοι είναι σπάνια χαρούμενοι, συνήθως γκρινιάζουν για το παραμικρό. Γι΄ αυτό κι όλοι σχεδόν οι φίλοι μου είναι ξένοι.

Σε τι έχετε προδώσει τον εαυτό σας;
Σε τίποτα! Στα έντεκα μου χρόνια ξεκίνησα να γράφω και συγχρόνως έθεσα στον εαυτό μου το πρόγραμμα να γίνω καθηγητής πανεπιστημίου. Πίστευα ότι ήταν η δουλειά που άφηνε περισσότερη ελευθερία. Προσωπική και χρόνου. Εφάρμοσα λοιπόν αυτό μου το πρόγραμμα και αφιέρωσα τον ελεύθερο μου χρόνο στο γράψιμο. Στάθηκα πιστός σε αυτό που ήθελα ως παιδί και ακολούθησα τη γραμμή που έθεσα στον εαυτό μου. Από αυτή την άποψη είμαι ευτυχισμένος.
 
Ποια πιστεύετε ότι είναι η πιο υπερεκτιμημένη αρετή;
Το στρατιωτικό θάρρος, η εθνική υπερηφάνεια, ο πατριωτισμός τέλος πάντων. Είναι φρικτός! Σήμερα τείνει να ελαττωθεί λίγο με την Ευρώπη κτλ, Εγώ έχω πολλές πατρίδες τη Γαλλία, το Μεξικό, την Ιταλία, τη Ρωσία, τη Βραζιλία, πνευματικά και την Ελλάδα, επειδή έχω μελετήσει αρχαία ελληνικά. Όλες τις χώρες, που έχω αγαπήσει την κουλτούρα και την τέχνη τους, σχεδόν όλες δηλαδή. Η πατρίδα μας δεν είναι μόνο το μικρό κομμάτι γης στο οποίο έτυχε να γεννηθούμε.

Ποιο είναι το αγαπημένο σας ταξίδι;
Θα έλεγα η Ρωσία. Είναι μια συναρπαστική χώρα. Είναι μια μεγάλη πηγή ζωής. Είναι βέβαια αρκετά χαοτική πια άλλά οι άνθρωποι έχουν τέτοια αποθέματα  ενέργειας, που ξεπερνούν τα προβλήματα που πάντα επιφύλασσε για αυτούς η ιστορία τους.

Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας συγγραφείς;
Είναι πάρα πολλοί άλλα θα έλεγα και πάλι όλους τους ρώσους συγγραφείς. Από τον Πούσκιν, τον Γκόγκολ, τον Τολστόι τον Τσέχωφ, τον Τουργκένιεφ. Έχουν μια εκπληκτική αφηγηματική δύναμη, μπορούν να δημιουργήσουν μια ατμόσφαιρα με λίγες λέξεις, έχουν μεγάλη πυκνότητα στο γράψιμο τους. Μετά οι άγγλοι συγγραφείς όπως ο Στήβενσον, ο Ντίκενς, από τους αμερικάνους μου αρέσει ο Μέλβιλ, μετά ο Θερβάντες, και τέλος οι αρχαίοι κλασσικοί. Δεν ξέρω αν ξεχνώ κανέναν.

Ποιος είναι ο αγαπημένος σας φανταστικός ήρωας;
Το αγόρι από τη Νήσο των Θησαυρών. Για μένα αυτό το μυθιστόρημα είναι το αρχέτυπο του μυθιστορήματος. Έχει μια τρυφερότητα και μια καθαρότητα,  και συγχρόνως είναι γεμάτο μυστήριο. Είναι μοντέλο μυθιστορήματος.

Ποια είναι η αγαπημένη σας ταινία;
Ο "Ιβάν ο Τρομερός" του Αιζενστάιν, ειδικά το δεύτερο μέρος του είναι για μένα το μεγαλύτερο φιλμ που έχει γίνει ποτέ. Ο Αιζενστάιν άλλωστε είναι και αυτός που έχει δημιουργήσει το μοντέρνο σινεμά, έχει εφεύερει το ¨λεξιλόγιο".

Ποια πιστεύετε ότι είναι η μεγαλύτερη σας επιτυχία;
Δεν μου πολυαρέσει αυτή η λέξη. Από την εμπορική άποψη θα έλεγα ότι ήταν το βραβείο Γκονκούρ, που έχω κερδίσει, αφού στη Γαλλία όποιος θέλει να κάνει ένα δώρο για τα Χριστούγεννα παίρνει το βραβείο Γκονκούρ με αποτέλεσμα να πουλιούνται χιλιάδες αντίτυπα. Για μένα μια πραγματική επιτυχία όμως θα ήταν να συγκινήσω έναν άνθρωπο με τα βιβλία μου.

Πότε κλάψατε για τελευταία φορά;
Όταν πέθανε η Κάλλας. Ήμουν στη Βενετία και έβρεχε όταν το έμαθα. Αυτή θα ήταν ίσως και το άτομο που θα έλεγα ότι θαυμάζω περισσότερο. Λατρεύω την όπερα και εκείνη δεν έφερε στην όπερα μόνο την φωνή αλλά και την προσωπικότητα. Ήταν μια ιδιοφυία.
 
Ποιο είναι το μεγαλύτερο ψέμα για τους διάσημους;
Το ότι ο κόσμος πιστεύει ότι δεν είναι μοναχικοί.

Μπορείτε να μου δώσετε πέντε λέξεις που να σας περιγράφουν;
Πεισματάρης, πιστός, αρκετά ειλικρινής, εργατικός και λαίμαργος κυρίως για γλυκά.

Για τι αισθάνεστε νοσταλγία;
Δεν είμαι από τους ανθρώπους που ανατρέχουν στο παρελθόν τους.

Ποιο είναι το αγαπημένο σας ρητό;
Πεσιμισμός της ευφυίας, οπτιμισμός της θέλησης, δεν ξέρω ποιος το πρωτοείπε. Μιλάει για την δύναμη της θέλησης και πιστεύω ότι ο κόσμος πάει μπροστά μόνο έτσι.

Ποιο ταλέντο θα θέλατε να είχατε;
Της μουσικής. Θα ήθελα να μπορώ να παίζω πιάνο.

Ποια είναι η καλύτερη συμβουλή που σας έχουν δώσει;
Δεν θυμάμαι να μου έχουν δώσει ποτέ κάποια καλή συμβουλή. Με έχω φτιάξει, με έχω "χτίσει".
 

Επιστροφή στο ΕΧΙΤ