"Το
Βόρειον Σέλας συνηθέστατον εις τας πολικάς χώρας, είναι σπανιώτατον δια
τα ιδικά μας πλάτη. Κατά τους νεώτερους χρόνους παρετηρήθη εις τινα μέρη
της Ευρώπης και εν Αθήναις κατά τα έτη 1859, 1860, 1861, 1862, 1863, 1864,
1865, 1869, 1870, 1871 και 1872. Κατά το έτος 1870 εγένετο ορατόν και εν
Λευκάδι και Ξηροχωρίω.
Kατά την εμφάνισίν του παρόντος έτους (25
Ιανουαρίου) το φαινόμενο ηυτύχησαν να ίδωσιν οι κάτοικοι περισσοτέρων
χωρών της Ελλάδος, δηλ. Πατρών, Θεσσαλονίκης, Καλαμών, Κονίτσης και Ιονίων
Νήσων, εν Κερκύρα η προέκτασίς του ακτινοπτυχοειδής και χρώματος υποκιτρίνου
μέχρι ερυθρού εφώτισε μεγαλοπρεπώς τον Ουρανόν επί μίαν περίπου ώραν.
Το φαινόμενον δια την σπανίαν εν Ευρώπη εμφάνισίν
του δεν έχει περίοδον και δια τούτο δεν είναι δυνατόν να προβλεφθή.
Δια την εξήγησιν του φαινομένου ησχολήθησαν
πλείστοι των Επιστημόνων του Κόσμου: Βέγκενερ, Στέρμερ και άλλοι, καθορίσαντες
τούτο ως φαινόμενον καθαρώς ηλεκτρομαγνητικόν...."
Λεπτομερέστερη περιγραφή του φαινομένου μας δίνεται στο ίδιο τεύχος
της ΟΥΡΑΝΙΑΣ από το δικηγόρο Φ. Μέγγο ο οποίος το παρατήρησε από την Πάτρα:
"Κατά την μετάβασίν μου οίκοι περί ώραν 20.20΄
της 25 Ιανουαρίου 1938 αστραπαί εξ ανατολών επέσυρον την προσοχήν μου.
Η ατμοσφαιρική κατάστασις της ημέρας εκείνης, τόσον της περιοχής των Πατρών,
όσον και της των περιχώρων (ως εκ του προγνωστικού μετεωρολογικού Δελτίου
εμφαίνετο) δεν εδικαιολόγει τας αστραπάς αυτάς, δια τούτο μετά προσοχής
παρηκολούθουν τόσον αυτάς, όσον και την εν γένει κατάστασιν του καιρού.
Αι αστραπαί αύται διήρκεσαν περί την ημισείαν ώραν. Παρά την διακοπήν ταύτην
εξηκολούθουν παρατηρών κατά διαλείμματα την πέριξ κατάστασιν του ουρανίου
θόλου, προσπαθών να ανεύρω μεταβολήν τινα εις την θαυμασίαν μέχρι της στιγμής
εκείνης καιρικήν κατάστασιν. Ότε αίφνης εις τας 22.10΄ ενεφανίσθη εις το
βόρειον μέρος του Ουρανού μία ερυθρά ανταύγεια, ομοιάζουσα προς Ουρανόν
φωτιζόμενον εκ πυρκαϊάς πέραν του ορίζοντος. Η ανταύγεια αύτη ελάμβανε
ολίγον κατ΄ ολίγον εντονωτέραν ερυθράν χροιάν και μετά 15 λεπτά η ανταύγεια
αύτη εξηπλώθη από Δυσμών έως Ανατολών και εις ύψος 45ο (προς το βόρειον
μέρος), ενω ο ουρανός εφωτίζετο ως υπό θαυμασίου λάμποντος πέπλου. Από
της στιγμής αυτής, τόσον το ερυθρούν χρώμα, όσον και η έντασις της λάμψεως
παρέμειναν αναλλοίωτα μέχρι τέλους.
Κατά την ώραν της συμπληρώσεως της μεγίστης
εντάσεως του φαινομένου παρετηρήθη εις μικρόν σχετικώς ύψος από της γης
και εις το κέντρον ακριβώς του φαινομένου, νέφος "Cumulus No 1 ίχνος",
του οποίουτα άκρα επλαισιούντο ως εκ χρυσού. Το νέφος τούτο εμφανίζετο
βαθμηδόν με την πτώσιν του φαινομένου.
Από της 22.45΄ το φαινόμενον ήρχισε να εξαφανίζεται,
ουχί διαλυόμενον, αλλά κατερχόμενον προς το βόρειον μέρος του ορίζοντος.
Χαρακτηριστικόν φαινόμενον της νυκτός αυτής ήτο το εξής. - Ενώ σχεδόν πάντοτε
υπό αίθριον ουρανόν, υπό θερμοκρασίαν μικράν και υπό άνεμον ανατολικόν
παρατηρείται το υδατώδες φαινόμενον της δρόσου, την νύκτα αυτήν συνυπαρχόντων
πάντων των στοιχείων τούτων, δεν παρετηρήθη πτώσις δρόσου (...).
Tο φαινόμενον τούτο σπανιώτατον δια το γεωγραφικόν
πλάτος της χώρας μας, προυκάλεσε δικαίως την προσοχήν και ταραχήν όσων
εκ των κατοίκων το παρετήρησαν, και οι δυσοίωνοι προβλέψεις του λαού δεν
έλλειψαν, ως είνε ευνόητον, πολύ δε μάλλον διότι κατ΄ εκείνας τας ημέρας
είχε δημοσιευθεί εις τας ενταύθα εφημερίδας η διέλευσις πλησίον της γης
του μετεωρίτου Ραϊνμουθ".¨
ΤΟ ΠΟΛΙΚΟ ΣΕΛΑΣ
Tο
Πολικό Σέλας είναι ψυχρή φωτοβολία του αέρα της ανώτερης ατμόσφαιρας, παρόμοια
με εκείνη που εκπέμπουν σωλήνες που περιέχουν νέον. Είναι συχνό και φαντασμαγορικό
φαινόμενο στις περιοχές του Βόρειου και του Νότιου Πόλου. Πιο συχνά
εμφανίζεται στο βόρειο απ΄ ότι στο νότιο ημισφαίριο, γι΄ αυτό και επικράτησε
η ονομασία βόρειο σέλας. Η ζώνη του βόρειου πολικού σέλαος διασχίζει τον
Ατλαντικό, νότια της Ισλανδίας και Γροιλανδίας, περνά από το Β. Καναδά,
καταλήγει στις βόρειες σιβηρικές ακτές και από εκεί στη ΒΔ Νορβηγία.
Τα χρώματα με τα οποία εμφανίζεται δεν είναι πάντοτε τα ίδια. Άλλοτε
είναι λαμπρά, λευκοκίτρινα ή κόκκινα και άλλοτε διάχυτα με αποχρώσεις λυκόφωτος.
Επίσης υπάρχει μεγάλη ποικιλία ως προς το σχήμα με το οποίο γίνεται ορατό:
ως τόξο με ακτίνες, ως κυματιστό παραπέτασμα, ακόμα με διάχυτη μορφή ή
με μορφή στέμματος ή βεντάλιας. Δεν έχει συγκεκριμένη έκταση και διάρκεια.
Η ερμηνεία του φαινομένου της εμφάνισης του πολικού σέλαος παρουσίασε
αρκετές δυσκολίες. Οι δυσκολίες αυτές έπαψαν να υπάρχουν όταν παρατηρήθηκε
ότι η εμφάνισή του είχε άμεση σχέση με τις μαγνητικές καταιγίδες. Οι μαγνητικές
καταιγίδες, που είναι απότομες και ακανόνιστες διαταράξεις του μαγνητικού
πεδίου της Γης, και το πολικό σέλας έχουν την ίδια περίοδο των 11,1 ετών
της συχνότητας των ηλιακών κηλίδων. Αφού λοιπόν παρατηρήθηκε ότι ακολουθεί
τους ίδιους κανόνες στην πορεία της εμφάνισής του με αυτούς των μαγνητικών
καταιγίδων, δε θα μπορούσε παρά να έχουν και την ίδια γεννεσιουργό αιτία.
Και μια και είναι δεδομένο ότι οι μαγνητικές καταιγίδες προέρχονται από
ηλιακά φαινόμενα, εκεί θα πρέπει να αναζητηθεί και η αιτία της εμφάνισής
του. Παρατηρήθηκε επίσης με τη βοήθεια φασματοηλιογράφων ότι μία έκρηξη
ηλιακής κηλίδας είχε ως συνέπεια τη δημιουργία πολικού σέλαος. Έτσι θεωρήθηκε
η ηλιακή ακτινοβολία ως γενεσιουργός αιτία και μάλιστα αυτή η ακτινοβολία
η οποία εκπέμπεται με μικρότερη ταχύτητα, δηλ. ηλεκτρόνια και ιόντα.
Κατά τις εκρήξεις λοιπόν των ηλιακών κηλίδων εκτινάσσονται νέφη
ηλεκτρονίων στο διάστημα, πολλά από τα οποία, αφού πλησιάσουν προς τη Γη,
δέχονται την επίδραση του γήινου μαγνητικού πεδίου, αποκλίνουν και απομακρύνονται.
Μερικά από αυτά κατευθύνονται προς τους πόλους και φτάνουν μέχρι την ατμόσφαιρα,
προκαλώντας έτσι διέγερση των ατόμων και μορίων του αραιωμένου αέρα. Τότε
προκαλείται φωτοβολία, όπως ακριβώς συμβαίνει σ΄ έναν αερόκενο σωλήνα.
Η εμφάνιση του σέλαος μόνο στους πόλους και όχι σ΄ όλη την επιφάνεια της
Γης εξηγείται ακριβώς από αυτή την επίδραση του γήινου μαγνητικού πεδίου
στα εκπεμπόμενα ηλεκτρόνια κατά την έκρηξη των ηλιακών κηλίδων.
Επιστροφή στο ΕΧΙΤ