Αθανάσιος Μ. Πολίτης

Ο Αθανάσιος Πολίτης γεννήθηκε στο χωριό Κοντάραινα της Λευκάδας το 1790. Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στην Κέρκυρα και στη συνέχεια, με χρήματα του αδελφού του Σπυρίδωνος, σπούδασε Ιατρική στην Παβία της Ιταλίας. Ακολούθως, το 1816, μετέβη στο Παρίσι, όπου σπούδασε Χημεία. Εκεί συναντήθηκε με τον Ιωάννη Καποδίστρια, τον οποίο γνώριζε από την εποχή της παραμονής του στην Κέρκυρα, και συνδέθηκε μαζί του με στενή φιλία. Ο Ι. Καποδίστριας, ο οποίος από καιρό είχε θέσει στόxo την ίδρυση πανεπιστημίου στην Κέρκυρα, γνώρισε το νέο Έλληνα σπουδαστή στο Φρειδερίκο Νορθ, κόμη του Γκίλφορντ, και η γνωριμία αυτή στάθηκε η απαρχή μιας ιδιαίτερα φιλικής σχέσης μεταξύ των δύο αντρών.

Όπως αναφέρει ο Γ. Δ. Κορομηλάς, ο κόμης βοήθησε οικονομικά τον Α. Πολίτη να ολοκληρώσει τις σπουδές του, καθώς τον προόριζε για Καθηγητή της Χημείας στην υπό ίδρυση Ιόνιο Ακαδημία.
Όπως αναφέρουν οι Σπύρος και Κωνσταντίνος Βοβολίνης στο Μέγα Ελληνικόν Βιογραφικόν Λεξικόν στο λήμμα "Αθανάσιος Πολίτης", την περίοδο των σπουδών του στο Παρίσι ο Αθανάσιος Πολίτης συνδέθηκε με τον Κωνσταντίνο Νικολόπουλο, στενότατο συνεργάτη του Αδαμάντιου Κοραή και εκδότη της Εγκυκλοπαιδικής Επιθεωρήσεως, καθώς και με τους εκδότες του Λογίου Ερμή, Άνθιμο Γαζή, θεόκλητο Φαρμακίδη και Κωνσταντίνο Κοκκινάκη. Έτσι στο τεύχος της 1ης Φεβρουαρίου 1817, υπό το γενικό τίτλο "Ιατρική" δημοσίευσε το άρθρο "Βραχεία και συνοπτική έκθεσις όλης της ιστορίας της ιατρικής, συγγραφείσα παρά του ευκλέους Σπρεγγελίου και μεταφρασθείσα από το γαλλικόν... εκ Παρισίων, Αθανάσιος Πολίτης". Σε τεύχη του 1817 του Λογίου Ερμή δημοσίευσε άλλες δύο μεταφράσεις επιστημονικών κειμένων από τα γαλλικά, καθώς και μια επιστολή στην οποία εκθειάζει τη συμβολή του Λογίου Ερμή στην αφύπνιση του Ελληνισμού, καταθέτει προτάσεις για εμπλουτισμό της ύλης του και καλεί να λαμβάνεται υπόψη η άποψη των σοφών ομογενών, όπως του Κοραή, του Νικολόπουλου και άλλων.
Το 1823 διορίζεται μέλος της Συγκλήτου και το 1824 ορίζεται Καθηγητής στην έδρα της Χημείας της Ιονίου Ακαδημίας, ιδιότητα την οποία διατήρησε μέχρι το θάνατό του, το 1864. Όπως αναφέρει ο Σπυρίδων Ν. Αρδαβάνης - Λυμπεράτος, ο Ιωάννης Καποδίστριας δώρισε στον Αθανάσιο Πολίτη πέντε χιλιάδες φράγκα προκειμένου να αγοράσει τα αναγκαία εργαλεία για την ίδρυση χημικού εργαστηρίου στην Κέρκυρα. Το εργαστήριο λειτούργησε, μάλλον στο Παλαιό Φρούριο, στο κτίριο όπου διέμενε μέχρι τότε ο Βρετανός Αρμοστής και στο οποίο στεγάστηκε αρχικώς η Ιόνιος Ακαδημία. Την ύπαρξη και λειτουργία του εν λόγω χημικού εργαστηρίου επιβεβαιώνει και ο Γεώργιος Τυπάλδος - Ιακωβάτος στο έργο του Ιστορία της Ιόνιας Ακαδημίας, χωρίς, όμως, να αναφέρει την ακριβή θέση του ή άλλα στοιχεία. Το μόνο που αναφέρει σχετικά είναι ότι ετέθη σε λειτουργία ένα χρόνο μετά την έναρξη των μαθημάτων, δηλαδή το 1825. Ο Γεώργιος Τυπάλδος - Ιακωβάτος γράφει σχετικά: "Ο Πολίτης πάλε έδινε δύο μαθήματα τη βδομάδα χημεία θεωρητικά και πρακτικά και θεωρητικά μονάχα. Αυτός ο δάσκαλος εθάμπωσε πρώτα με τ΄ όνομά του και περισσότερο με το νέο μάθημά του. Δύο χρόνοι τώρα που επαράδινε με χημικό εργαστήριο προβλεμμένο από όλα, με καλό βοηθόν, τον οποίον ονομάζανε προπαρασκευαστή, με μαθητάδες πρόθυμους να μάθουν από φιλομάθεια και από χρεία, εμπόριε να έχει πρόσωπο να μιλεί δια την ωφέλεια που έκαμ΄ από μέρους του...". Αυτό το εργαστήριο μεταφέρθηκε στους πρώην στρατώνες Πασχαλίνου, δηλαδή στο χώρο που μεταστεγάστηκε το 1841 η Ιόνιος Ακαδημία και πιο συγκεκριμένα εκεί όπου στεγάζεται σήμερα το 2ο Γυμνάσιο Κέρκυρας. Εκεί, μετά το κλείσιμο της Ιονίου Ακαδημίας, παρακολουθούσαν μαθήματα Χημείας οι μαθητές του τότε 1ου Γυμνασίου. Το εν λόγω εργαστήριο καταστράφηκε το Σεπτέμβριο του 1943 από τις εμπρηστικές βόμβες των γερμανικών στούκας.
Σχετικά με το ακαδημαϊκό του έργο, αλλά και την εν γένει προσφορά του στο κοινωνικό σύνολο, πληροφορίες μπορεί κανείς να αντλήσει, προς το παρόν τουλάχιστον, από το συγγραφικό του έργο, το σχετικό λήμμα στο Μέγα Ελληνικόν Βιογραφικόν Λεξικόν, από το έργο του φοιτητή του Γεωργίου Τυπάλδου - Ιακωβάτου Ιστορία της Ιόνιας Ακαδημίας, από τη Gazetta, από τη βιβλιογραφία σχετικά με την Ιόνιο Ακαδημία, και, τέλος από την αλληλογραφία του με σημαίνουσες προσωπικότητες της εποχής.
Για την προσφορά του στην Εκπαίδευση και την Επιστήμη ο βασιλιάς Όθωνας του απένειμε το 1850 το Χρυσό Σταυρό των Ιπποτών του Τάγματος του Σωτήρος. Επίσης, τον Αύγουστο του 1844 ο Ιωάννης Κωλέττης με επιστολή του, το περιεχόμενο της οποίας παραθέτουν οι Σπύρος και Κωνσταντίνος Βοβολίνης στο λήμμα "Αθανάσιος Πολίτης" του σχετικού βιογραφικού τους λεξικού, αναγνωρίζοντας το κύρος του ζήτησε από τον Αθανάσιο Πολίτη να αναλάβει τη διδασκαλία του μαθήματος της Χημείας στο Οθώνειο Πανεπιστήμιο. Για άγνωστο λόγο ο Α. Πολίτης δεν αποδέχθηκε αυτή την πρόταση.
Το σημαντικότερο έργο του στον τομέα της Χημείας συνιστά η επιτομή των μαθημάτων που προσέφερε επί έτη στους φοιτητές του στην Ιόνιο Ακαδημία, η οποία εκδόθηκε στην Κέρκυρα το 1847 με τίτλο Στοιχεία Χημείας. Οι λόγοι της εικοσιτριετούς καθυστέρησης της έκδοσής τους είναι άγνωστοι. Γεγονός είναι ότι οι φοιτητές του διαμαρτύρονταν επειδή τους παρέπεμπε σε διεθνή βιβλιογραφία. Η μόνη προγενέστερη, γνωστή, δημοσίευσή του σχετικά με τη Χημεία είναι αυτή που καταχωρήθηκε στον πρώτο τόμο του περιοδικού Ιόνιος Ανθολογία (Ιανουάριος 1834) με τίτλο "Περί χημικής ονοματολογίας".
Το έργο Στοιχεία Χημείας αποτελείται από 336 σελίδες. Του κυρίως σώματος, το οποίο καταλαμβάνει 319 σελίδες, προηγείται αφιέρωση στο Βρετανό Αρμοστή Τζον Σίτον στην οποία, μεταξύ των άλλων, διαβάζουμε: "Αίσθημα ειλικρινούς ευγνωμοσύνης με παρεκίνησε, Μυλόρδ, ν΄ αναθέσω εις την Εξοχότητά Σας το περί Χημείας μικρόν τούτο πόνημά μου, διότι η εκ της εκδόσεως αυτού ωφέλεια, εάν ποτέ πραγματικήν τινά ωφέλειαν επιφέρη εις τους ομογενείς μου, θέλει χρεωστείσθαι κατά μέγα μέρος εις την Εξοχότητά σας..."
Στη συνέχεια, αποτεινόμενος στους αναγνώστες του, αναφέρει μεταξύ των άλλων ότι πρόθεσή του ήταν να γνωρίσει τη γνώμη των σοφών ομογενών ¨περί του λεκτικού και του πραγματικού του συγγράμματος". Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει ότι βρισκόταν από καιρό σε επαφή με ομογενείς εκτός του επτανησιακού χώρου  που ήταν σε θέση
 να κρίνουν το περιεχόμενο του συγγράμματός του. Μεταξύ αυτών πρέπει να συγκαταλέγονται και πρώην συνεργάτες του Λογίου Ερμή, εκ των οποίων πολλοί διετέλεσαν, επίσης, συνάδελφοί του στην Ιόνιο Ακαδημία αλλά και άλλοι νεότεροι επιστήμονες, απόφοιτοι ευρωπαϊκών πανεπιστημίων. Απ΄ ό,τι  φαίνεται τα μέλη αυτού του πυρήνα των λογίων και επιστημόνων της εποχής διατηρούσε στενές σχέσεις. Είναι, όμως, αξιοπερίεργο πώς οι μέχρι σήμερα μελετητές της ιστορίας των θετικών επιστημών δεν παραθέτουν στοιχεία σχετικά με την επικοινωνία των Καθηγητών της Ιονίου Ακαδημίας με τους άλλους ομοεθνείς τους που ασχολούνταν με τα ίδια επιστημονικά πεδία είτε ως ειδικοί είτε ως μεταφραστές. Δύσκολα μπορεί να δεχθεί κανείς, για παράδειγμα, ότι δεν υπήρξε κάποια, έστω δια αλληλογραφίας, επαφή μεταξύ του Αθανασίου Πολίτη και του Κωνσταντίνου Κούμα. Οι δύο άντρες πρέπει να συναντήθηκαν στην Βιέννη, ή αλλού, και ο συνδετικός τους κρίκος πρέπει να ήταν ο Αδαμάντιος Κοραής.
Θεωρώ ότι τα ανωτέρω συνιστούν ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον πεδίο έρευνας καθώς μπορεί να προκύψουν σημαντικά στοιχεία για την εξέλιξη της ειδικής γλώσσας της Χημείας και ιδιαίτερα της χημικής ονοματολογίας στον ελλαδικό χώρο, καθώς και πρόσθετες πληροφορίες για την επιστημονική επικοινωνία, μεταξύ των Ελλήνων της διασποράς τον 19ο αιώνα, τις τάσεις που εκπροσωπούσαν στο χώρο της επιστήμης κ. α.
Εάν κάποιος αποφάσιζε να ασχοληθεί συστηματικά μ΄ αυτό το θέμα είναι σκόπιμο να μελετήσει συγκριτικά, μεταξύ των άλλων, τα πρωτότυπα κείμενα των ακολούθων έργων: Χημική Φιλοσοφία του Φουρκορουά (Fourcroy) που μεταφράστηκε από τον Θεοδόσιο Ηλιάδη, Στοιχεία ή αρχαί φυσικοχημικαί του Μπρισόν, που μεταφράστηκε από το Δανιήλ Φιλιππίδη, Επιτομή Χημείας Αδήτου (Adet) που μεταφράστηκε από τον Κ.  Κούμα, και, τέλος, τα έργα του Α. Πολίτη, το ¨Περί χημικής ονοματολογίας" που δημοσιεύτηκε στην Ιονική Ανθολογία, και το βασικό του έργο Στοιχεία Χημείας.
Το κυρίως σώμα του βασικού έργου του Πολίτη Στοιχεία Χημείας αποτελείται από 178 κεφάλαια στα οποία γίνεται παρουσίαση διαφόρων θεμάτων Χημείας, όπως αυτά της χημικής συγγένειας και της ονοματολογίας, καθώς και αναλυτική παρουσίαση των οξέων, των μετάλλων, των αλάτων κ.τ.λ.
Φθάνοντας στο τέλος αυτής της μικρής αναφοράς στον Αθανάσιο Πολίτη, πατέρα του προπάππου μου, θεωρώ σκόπιμο να αναφέρω ότι εκτός από τη Χημεία, ασχολήθηκε με τη φαρμακολογία, τη φυσιολογία, την παιδαγωγική και τα Γράμματα. Εντάσσεται δηλαδή στη χωρία των λογίων της εποχής που διακρίνονταν για την πλούσια γενική τους μόρφωση και τις πολυσχιδείς πνευματικές ανησυχίες τους.¨
 
 

Κοντάραινα :Το χωριό Κοντάραινα βρίσκεται σε απόσταση 2 χλμ. Από τη Βασιλική. Σ΄ αυτά τα δύο χωριά επικρατεί το επίθετο Πολίτης, το οποίο σύμφωνα με μια εκδοχή είναι ένδειξη καταφυγής το 1204 προσφύγων από την Κων/πολη μετά την κατάληψή της από τους σταυροφόρους. Σχετικές πληροφορίες μπορεί να αντλήσει κανείς από τον πρώτο τόμο του έργου του Π.Γ. Ροντογιάννη, Ιστορία της Λευκάδας (Αθήνα 1980, σ. 290).
Κέρκυρα: Σαλβάνος Γεράσιμος και Σαλβάνου Βάσω, Η Ιόνιος Ακαδημία, ο ιδρυτής αυτής κόμις Γύλφορδ, αι καθηγηταί και σπουδασταί αυτής, Αθηνά 1949, σ.σ. 10-12.
Σπυρίδων Ν. Αρδαβάνης - Λυμπεράτος: Βοβολίνης Κων/νος και Βοβολίνης Σπύρος, Μέγα Ελληνικόν Βιογραφικόν Λεξικόν, τόμος Β΄ Αθήνα, σ 484.
Ιόνιας Ακαδημίας: Τυπάλδος Ιακωβάτος Γεώργιος, Ιστορία της Ιόνιας Ακαδημίας, Εκδόσεις Ερμής, Αθήνα, 1982, σ. 55.
Gazetta: Την επίσημη εφημερίδα του Ιονίου Κράτους.
Στοιχεία Χημείας: Ο Α. Πολίτης εισήγαγε το 1819 στα Επτάνησα, σε συνεργασία με τον Γεώργιο Κλεόβουλο, την αλληλοδιδακτική μέθοδο, ή αλλιώς λανκαστριανή και συνέγραψε σχετική μονογραφία.
"Περί χημικής ονοματολογίας": Το 1827 εξέδωσε τα ποιήματα και πεζογραφήματα του Ιωάννη Βηλαρά.