Του Γιώργου Ζούμπου. φωτ. αρχείο ΕΧΙΤ

Στις 7 Οκτώβρη 1517 ο ενωμένος στόλος των ευρωπαϊκών κρατών καταναυμάχησε τον οθωμανικό στα νερά της Ναυπάκτου. Σε ανάμνηση της ημέρας αυτής, που η Δυτική Εκκλησία τιμά τη μνήμη της αγίας μάρτυρος Ιουστίνας, ιδρύθηκε στη Γαρίτσα το ομώνυμο λατινικό μοναστήρι που βρισκόταν στη θέση όπου μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο λειτουργούσε το δημόσιο καπνοκοπτήριο.
Η μονή ήταν προσαρτημένη στο τάγμα των διατηρητών (Osserxanti) μοναχών. Στοιχεία για τη λειτουργία της κατά το 17ο και το 18ο αιώνα δεν έχουμε υπόψη μας, πέραν του ότι είχε αξιόλογη βιβλιοθήκη. Στις 27 Απρίλη 1798 οι Δημοκρατικοί Γάλλοι δήμευσαν την περιουσία του μοναστηριού και άλλων εκκλησιαστικών ιδρυμάτων για να καλύψουν τις ανάγκες της εκπαίδευσης. Στις 3 Αυγούστου ο πολίτης Άγγελος Παπαδόπουλος από το Γραφείο Αστυνομίας παράδωσε στον κανονικό Μιχαήλ Ιουστινιάνη τρισέλιδο κατάλογο με τα αντικείμενα της εκκλησίας.
Το μοναστήρι της Αγίας Ιουστίνας διαλύθηκε στα χρόνια των Αυτοκρατορικών Γάλλων.
Με τον ερχομό των Άγγλων, ο κήπος του μοναστηριού μισθώθηκε σε ιδιώτη για καλλιέργεια.
Για τις καλλιέργειες που γίνονταν μας κατατοπίζει η παρακάτω αχρονολόγητη εκτίμηση:
 

Στα 1824  άρχισε η λειτουργία του Ιονίου Πανεπιστημίου το οποίο χρειαζόταν Βοτανικό Κήπο. Έτσι, στις 12 Φλεβάρη 1824 ο αναπληρωτής Γραμματέας της Γερουσίας στο Γενικό Επαρχείο Sidney Osborne, έγραφε προς το συνταγματάρχη William Robinson Γενικό Εισπράκτορα των Δημοσίων Εσόδων:  Κύριοι,  αφού ο Ευγενής Αρχιγραμματέας του Πανεπιστημίου ανάφερε στη Γερουσία ότι ο Δημόσιος κήπος της Αγίας Ιουστίνας είναι πολύ κατάλληλος για Βοτανικός Κήπος και το Συνέδριο θέλησε να δώσει την τοποθεσία  αυτή για τον παραπάνω σκοπό, παρακαλούμε την Αυθεντία σας να κάμει τις αναγκαίες μετρήσεις για να γίνει έμμεση ιδιοκτησία του Πανεπιστημίου ο παραπάνω Κήπος με όλα τα παραρτήματά του και με τη συμφωνία ότι ο μισθωτής ο ίδιος θα ανακαινίσει τις ζημίες που θα κριθεί ότι χρειάζονται διευθέτηση. Με τη σειρά του, ο Robinson γράφει στις 19 του ίδιου μήνα προς τον κόμη Αντώνιο Μαμωνά ο οποίος εκμεταλλευόταν τον κήπο: Μου γράφει ο Γραμματέας της Εξοχοτάτης Γερουσίας του γενικού Επαρχείου με υπόμνημα της 12ης τρέχοντος ότι το Συνέδριο συμφώνησε με την αίτηση του Ευγενούς Αρχιγραμματέα του Πανεπιστημίου σχετικά  με το Δημόσιο Κήπο της Αγίας Ιουστίνας, που κατέχετε προς το παρόν  με μίσθωση, για να χρησιμοποιηθεί σαν Βοτανικός Κήπος προς εξυπηρέτηση του παραπάνω πανεπιστημίου σαν του πιο κατάλληλου για την ανάγκη αυτή. Κατά συνέπεια, για να τακτοποιηθεί το ζήτημα, σας ανατίθεται Κύριε να παραχωρήσετε στον προαναφερθέντα Κύριο Αρχιγραμματέα τον  παραπάνω κήπο με ότι του ανήκει χωρίς να έχει γίνει καμιά ζημιά και  θα σας παραχωρηθούν οι συμφωνημένες αποζημιώσεις όπως είναι η θέληση της Εξοχοτάτης Γερουσίας. Ο Α. Μαμωνάς απαντά στο γράμμα του Robinson: Μετά το τέλος της Γαλλικής Κυβέρνησης ο κόμης Α. Μαμωνάς έγινε μισθωτής του Κήπου της Αγίας Ιουστίνας που βρίσκεται στο μπόργο των Καστράδων. Σ΄ αυτό τον κήπο δεν υπήρχαν παρά λίγα λουλούδια και δύο σπίτια σε ερειπωμένη κατάσταση. Ο κύριος Μαμωνάς με μεγάλη θυσία και έναντο σεβαστών εξόδων για την απόκτηση διαφόρων φυτών και την επισκευή των σπιτιών, έφτιαξε τα χωράφια όπως είναι σήμερα. Τα δύο υπομνήματα που εσωκλείνονται, δείχνουν την ποιότητα και την ποσότητα των υπαρχόντων φυτών και την αξία τους καθώς και τα έξοδα που έγιναν για την επισκευή των παραπάνω σπιτιών και των διαφόρων αντικειμένων που υπάρχουν και φτάνουν συνολικά το ποσό των 422 κολονάτων και 47 οβολών όπως συμπεραίνεται από τα υπομνήματα. Ο κύριος Μαμωνάς παρουσιάζεται στην εξοχότητά σας κύριε Συνταγματάρχα επικαλούμενος τη δικαιοσύνη σας και την πραγματοποίηση των  διαταγών της Εξοχοτάτης Γερουσίας να πληρωθούν όλα αυτά τα έξοδα.

Η Αγία Ιουστίνα είναι αγία της Ορθόδοξης όσο και της Καθολικής Εκκλησίας. Η πρώτη μαρτύρησε στη Νικομήδεια και η δεύτερη στη Ρώμη. Η μνήμη της πρώτης τιμάται στις 2 Οκτωβρίου και της δεύτερης στις 7 του ίδιου μήνα. Η Αγία Ιουστίνα των Ρωμαιοκαθολικών μαζί με τον ευαγγελιστή Μάρκο είναι οι πολιούχοι άγιοι της Βενετίας.  Η Αγία Ιουστίνα, τμήμα από μεγαλύτερη αγιογραφία του Μιχαήλ Δαμασκηνού (16ος αι.). Βρίσκεται στην εκκλησία των Τριών Μαρτύρων, στον Ανεμόμυλο. Όχι μακριά από εκεί που υπήρχε το καθολικό μοναστήρι της Αγ. Ιουστίνας.

Το ένα υπόμνημα αναφέρει 300 περίπου δέντρα οπωροφόρα καθώς και γαριφαλιές, τριανταφυλλιές, αλοϊζαις και τζαντζαμινιές Ισπανίας συνολικής αξίας 328.50 κολονάτων. Επίσης αντικείμενα που βρισκόταν  στο σπίτι του κήπου, αξίας 14 κολονάτων.
Το δεύτερο υπόμνημα αναφέρει καλλωπιστικά φυτά και οπωροφόρα αξίας 572.50 δουκάτων και επιπλέον 772 πιτέρια με εξωτικά φυτά, 964 πιτέρια με νεαρά φυτά, 1.422 πιτέρια με ετήσια φυτά και 837 πιτέρια με μικρές αχλαδιές.
Στη συνέχεια ο Μαμωνάς απευθύνθηκε ζητώντας αποζημίωση και  στον Επίτροπο Γενικό Εισπράκτορα των Δημοσίων Εκκλησιαστικών Εισοδημάτων.
Η διαμάχη με το Μαμωνά κράτησε τουλάχιστον ένα χρόνο, μια και στις 10 Γενάρη 1825 ο Robinson γράφει προς τον Επίτροπο Γενικό Εισπράκτορα ότι πρέπει να τον καλέσουν για να τους κάνει γνωστό τι χρηματικές απαιτήσεις έχει.
Όταν άρχισε να χρησιμοποιείται τελικά σαν βοτανικός κήπος, τον ανέλαβε ο ιταλός πρακτικός βοτανολόγος Μασσιάρης που γύρισε όλη την Κέρκυρα και συγκέντρωσε κάπου 4.000 ντόπια φυτά.
Ο Βοτανικός Κήπος της Αγίας Ιουστίνας δεν χρησιμοποιήθηκε για πολλά χρόνια. Στα μέσα της δεκαετίας 1830-1840 μεταφέρθηκε στο κτήμα του Μον Ρεπό υπό τη διεύθυνση του Παύλου Προσαλένδη.

"Η πόλη της Κέρκυρας και τα φρούριά της". Χαρακτικό από το βιβλίο του Ανδρέα Μάρμορα  "Historia di Corfu", Βενετία 1672. Στο χάρτη σημειώνεται και το μοναστήρι της Αγίας Ιουστίνας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1) Σπ. Μ. Θεοτόκης, Αναμνηστικό Τεύχος κ.τ.λ. - Δημοκρατούμενοι Γάλλοι, Κέρκυρα, 1917. 2) Γιώργος Κεφαλλονίτης, Ιστορία του Αστικού Νοσοκομείου Κερκύρας, Κέρκυρα, 1940
3) Αθανάσιος Χ. Τσίτσας, Η Εκκλησία της Κέρκυρας κατά την Λατινοκρατίαν, Κέρκυρα, 1969. 4) Γεώργιος Τυπάλδος-Ιακω-βάτος, Ιστορία της Ιόνιας Ακαδημίας (Έκδοση-εισαγωγή-σχόλια Σπ. Ασδραχάς), Αθήνα, 1982. 5) Π. Χιώτης, Ιστορικά απομνημονεύματα Επτανήσου, τόμος 6ος (Σειράς), Ζάκυνθος, 1888. 6) Αρχεία Νομού Κέρκυρας, Αρχείο Εγχωρίου Διαχειρίσεως - Amministrazione Municipale Ecclesiastica e pia - Έγγραφα Εκκλησιών (Convento Santa Giustina a Castrades), αρ. φακ. 32.1 (η αρίθμηση αφορά τη αρχική ταξινόμηση του 1985). 7) Gazzetta Jonia, No 148/1833.