Με την ήττα της Σερβίας και την απόφαση των συμμάχων να διατηρηθεί το Βαλκανικό μέτωπο, κατά τα τέλη του Δεκεμβρίου του 1915, λείψανα του Σερβικού στρατού (ανερχόμενα σε 133.000 περίπου), καταδιωκόμενα από τις στρατιές του Μέκενσεν που μέσα σε λίγες μέρες σάρωσαν όλη τη Σερβία, μεταφέρθηκαν από τις 18 Γενάρη 1916 με 15 ιταλικά και 14 γαλλικά μεταγωγικά πλοία από την Αυλώνα στην Κέρκυρα, με σκοπό την ανασύνταξή τους σε μάχιμη μονάδα.
 Επικεφαλής του Σερβικού στρατού ήταν ο γέροντας βασιλιάς της Σερβίας Πέτρος Καραγεώργεβιτς, μαζί με το διάδοχο Αλέξανδρο, ακολουθούσε δε ο  πρωθυπουργός Πάσιτς με τα μέλη της Σερβικής κυβέρνησης και όλους τους βουλευτές.
Έτσι, η Κέρκυρα χρησίμευσε για λίγο διάστημα σαν πρωτεύουσα του Σερβικού κράτους. Η Σερβική κυβέρνηση, εγκαταστάθηκε στο ξενοδοχείο "Μπέλλα Βενέτσια" που κάηκε με τους βομβαρδισμούς του 1943.
Στη Βουλή των Σέρβων που λεγόταν Σκουψίνα, παραχωρήθηκε για τις συνεδριάσεις της το Δημοτικό Θέατρο, όπου είχε εντοιχιστεί και πλάκα για να θυμίζει το γεγονός. Ανάμεσα στους βουλευτές ήταν και πολλοί σοσιαλιστές οι οποίοι έμεναν πιστοί στις επαναστατικές τους ιδέες και κατήγγειλαν με κάθε ευκαιρία το Σέρβικο σωβινισμό.  Πολλές φορές στη Βουλή δημιουργούνταν επεισόδια και δύο φορές το Θέατρο ζώστηκε από αποσπάσματα  του γαλλικού στρατού.

Φθάνοντας στην Κέρκυρα,  ο Σερβικός στρατός, ύστερα από μέρες πορεία και πείνα, ήταν σε τέτοια άθλια κατάσταση που ευνοήθηκε η παρουσία εξανθηματικού τύφου, δυσεντερίας, πνευμονίας και άλλων ασθενειών.
Οι ασθένειες, μεταδόθηκαν γρήγορα και προκάλεσαν σημαντικές απώλειες. Υπολογίζεται ότι από τις 18 Γενάρη  που άρχισε η αποβίβαση, μέχρι τις 23 Φλεβάρη που ολοκληρώθηκε, είχαν πεθάνει από τις κακουχίες και τις επιδημίες περίπου 3.680 στρατιώτες. Τα συνεργεία δε πρόφθαναν να θάβουν τα πτώματα. Έτσι, τα πλοία τους μετέφεραν και τους έριχναν στην ανοιχτή  θάλασσα. Η θάλασσα ξανάφερνε τα πτώματα στις ακτές του νησιού και οι δυτικές παραλίες της Κέρκυρας γέμισαν ξύλινους σταυρούς...
Οι αρχές του νησιού, έλαβαν δρακόντεια μέτρα για την περιστολή των ασθενειών. Στην καταπολέμηση, πρωτοστάτησαν οι Κερκυραίοι γιατροί Κωνσταντίνος Παλατιανός και Σπυρίδων Παξινός ή Πίγκος, οι οποίοι και για τη δράση τους παρασημοφορήθηκαν.
Στους Σέρβους παραχωρήθηκε ως επίσημη εκκλησία, ο Άγιος Νικόλαος των Γερόντων (Ντέι βέκκι) όπου τη λειτουργία ψάλλανε Σέρβοι παπάδες, στη Σερβική γλώσσα.
Τέλος, οι Σέρβοι εκδίδανε εφημερίδα, σε Σερβική γλώσσα, με τίτλο "Σερβικά Νέα" η οποία τυπωνόταν στο τυπογραφείο Λάντσα. Το Τυπογραφείο, είχε επί τούτου εφοδιαστεί με Σερβικά στοιχεία από την Ευρώπη, με μέριμνα της Γαλλικής αρχής της Κέρκυρας.
Στις 15 Μάρτη ο Σερβικός στρατός είχε ολοκληρώσει την αναδιοργάνωσή του δημιουργώντας τις μεραρχίες "ΔΡΙΝΑ", "ΣΟΥΜΑΔΙΑ", "ΤΙΜΟΚ", "ΒΑΡΔΑΡ", "ΔΟΥΝΑΒΗΣ" και "ΜΟΡΑΒΑ". Πυροβολικό, κτήνη, οπλισμός και ιματισμός είχαν χορηγηθεί από τους Γάλλους. Για τη συστηματική εκγύμνασή τους επιλέχτηκε η περιοχή της Χαλκιδικής και σαν μέθοδος ασφαλούς μεταφοράς προτάθηκε η μετάβαση στην Πάτρα και από εκεί σιδηροδρομικά δια Θεσσαλίας στον τελικό προορισμό.
Στις 6 Απρίλη οι πρεσβευτές Μ. Βρετανίας και Γαλλίας ανακοίνωσαν στον Έλληνα πρωθυπουργό ότι: "αναπαυθέντων επαρκώς και αναρωσάντων των εν Κερκύρα Σερβικών στρατευμάτων, προτίθενται να μεταφέρωσιν ταύτα , συγκείμενα εξ 100.000 χιλιάδων ανδρών, εις Θεσσαλονίκην, ατμοπλοϊκώς μεν από Κερκύρας μέχρι Πατρών, εκείθεν δε σιδηροδρομικώς εις Θεσσαλονίκην μέσω Αθηνών και Λαρίσης".
Στην ίδια ανακοίνωση αναφερόταν: ¨Αι κυβερνήσεις Μ. Βρετανίας και Γαλλίας, ουδόλως αμφιβάλλουσιν ότι η Ελλάς και εκ λόγω φιλανθρωπικών ακόμη θέλει δεχθή μετά προθυμίας την μεταφοράν ταύτην".
Η Ελληνική κυβέρνηση αρνήθηκε γιατί η μετακίνηση τόσων δυνάμεων με τις περιορισμένες μεταφορικές ικανότητες των τότε σιδηροδρομικών συρμών, θα παρέλυε για ένα μήνα τουλάχιστον τις βασικές χερσαίες συγκοινωνίες σε βάρος της οικονομίας και γενικά της ζωής της χώρας. Πρόσθετε δε ότι μια τέτοια παραχώρηση ήταν και παραβίαση της ουδετερότητας της χώρας.
Οι συμμαχικές κυβερνήσεις δυσαρεστήθηκαν και η Γαλλία αρνήθηκε τη χορήγηση δανείου 150 εκατομμυρίων φράγκων που είχε ζητήσει η  Ελλάδα. Τότε η Ελληνική κυβέρνηση αναγκάστηκε να συνομολογήσει δάνειο με τη Γερμανία επιδεινώνοντας ακόμα περισσότερο τις σχέσεις με τις Συμμαχικές Κυβερνήσεις.
Η μεταφορά του Σερβικού στρατού στη Χαλκιδική έγινε τελικά δια θαλάσσης χωρίς δυσάρεστα επεισόδια δεδομένης της Συμμαχικής κυριαρχίας στη Μεσόγειο.

Η μεταφορά άρχισε στις 11 Απρίλη και τελείωσε στις 30 Μάη 1916. Στη Χαλκιδική συγκροτήθηκαν τρεις στρατιές με έξι συνολικά μεραρχίες που περιλάμβαναν 130.000 άνδρες και 34.800 κτήνη.
Εν τω μεταξύ, στην Κέρκυρα υπογράφτηκε η διακήρυξη της ανεξαρτησίας, της νέας μεγάλης Γιουγκοσλαβίας.
Η κάθοδος των Σέρβων, άφησε στην Κέρκυρα πολλούς Σέρβους, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στο νησί μόνιμα, παντρεύτηκαν Κερκυραίες και απόχτησαν αργότερα την Ελληνική υπηκοότητα. Μέχρι σήμερα διασώζονται ακόμα απόγονοί τους, γνωστοί με τα επίθετα Πέτροβιτς, Τόμιτς, Δημήτροβιτς κτλ. Ακόμα, άξιο λόγου να αναφερθεί, ότι ο στρατηγός Στογιάνοβιτς, μετέπειτα πρωθυπουργός μέχρι την εμφάνιση του Τίτο και ο επιτελικός αξιωματικός Ίλιτς, παντρεύτηκαν τις δύο Κερκυραίες αδελφές, θυγατέρες Φωτίου Γαζή, ο οποίος ήταν ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου "Μπέλλα Βενέτσια".
Γενικά οι Σέρβοι στρατιώτες άφησαν καλές εντυπώσεις. Παρά την πείνα τους στις αρχές, δεν ακούστηκε εκ μέρους τους ούτε μία κλοπή, λεηλασία ή βιαιοπραγία. Όσοι είχαν μπανκανότες πλήρωναν. Όσοι δεν είχαν, παρακαλούσαν με πολλή συστολή για λίγη χλέμπα (ψωμί). Η κερκυραϊκή έκφραση "χλεμπονιάρης" (πεινασμένος) θα πρέπει να έλκει από εκεί την καταγωγή της.
Στην Κάτω Κορακιάνα όπου είχε στρατοπεδεύσει η Μεραρχία του Μοράβα (Μουράσκα Ντιβίτζε) οι κάτοικοι του χωριού τους θυμόνταν να γυμνάζονται και να παίζουν την "σκυτάλη της πέτρας" όπου εκατοντάδες στρατιώτες στέκονταν ο ένας πλάι στον άλλο, δίνοντας ο πρώτος μια μεγάλη πέτρα στον δεύτερο κι από χέρι σε χέρι έφθανε στον τελευταίο, για να ξαναγυρίσει πάλι στον πρώτο με τον ίδιο τρόπο. Σ΄ αυτή την περιοχή πέθανε και ο δεσπότης της Μεραρχίας. Γύρω από την εκκλησία της Παναγίας τα μνήματα των στρατιωτών ξεπερνούσαν τα 1.000 ενώ εκεί έθαψαν και όλα τα όργανα της στρατιωτικής μπάντας για να μην μεταδοθεί η νόσος.
Στο Χλωμό μέχρι πρόσφατα θυμόντουσαν αρκετές λέξεις (ζένα, ιμα, λούκα) και το τραγούδι ¨Ιμα ζένα βνογομία, λέπα...".

Yστερα από χρόνια (1936), στην Κέρκυρα εγκαταστάθηκε επίσημο Σερβικό προξενείο, το οποίο με την βοήθεια κερκυραίων χωρικών, περισυνέλεξε τα οστά των Σέρβων στρατιωτών από όλα τα πρόχειρα νεκροταφεία που είχαν δημιουργηθεί και τα τοποθέτησε μέσα στο μαυσωλείο που βρίσκεται στην ανατολική πευκόφυτη ακτή, κοντά στο φάρο του Βίδο και το οποίο χτίστηκε γι΄ αυτό το σκοπό. Κάθε χρόνο από τότε, ερχόταν στην Κέρκυρα, επίσημη αντιπροσωπεία του Σερβικού κράτους και τελούσε μνημόσυνο. Η αντιπροσωπεία αυτή έπαψε να έρχεται με τον εμφύλιο πόλεμο και ξανάρχισε όταν αποκαταστάθηκε η ηρεμία. Μνημεία υπάρχουν επίσης στον Άγ. Ματθαίο και στον όρμο των Γουβιών όπου έγινε η αποβίβαση το Γενάρη του 1916.
Με τα λείψανα του Σερβικού στρατού είχε έλθει στην Κέρκυρα ο επαγγελματίας επαναστάτης Ηλία Γιοβάνοβιτς ο οποίος λιποτάκτησε πριν ο στρατός αναδιοργανωθεί και έμεινε στην Κέρκυρα μέχρι το 1920. Ο Γιοβάνοβιτς ανήκε στην άκρα αριστερά του σερβικού σοσιαλιστικού κόμματος και είχε σοβαρή θεωρητική κατάρτιση. Γύρω του είχε συγκεντρωθεί ένας αριθμός νεαρών Κερκυραίων, έξω από την υπάρχουσα Σοσιαλιστική Ομάδα, που διαπαιδαγωγήθηκε από αυτόν στις αρχές του προλεταριακού διεθνισμού. Εκτελέστηκε λίγα χρόνια αργότερα στη Γιουγκοσλαβία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

1) Κατσαρός, Σπύρος, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΚΕΡΚΥΡΑΣ 2, περισυλλογή εκ διαφόρων συγγραμμάτων, Κέρκυρα, Βιβλιοεμπορική Ο.Ε., χ. χ., σ. 428-430
2) Στίνας, Ά., ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ, Εβδομήντα χρόνια κάτω από τη σημαία της Σοσιαλιστικής επανάστασης, Αθήνα, Ύψιλον / Βιβλία, 1985, σ. 17-22 (Α΄ έκδοση: Εκδόσεις Βέργος, 1977).
3) Σκόντρας, Σπυρίδων, ¨ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΜΕΤΩΠΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΔΡΑΜΑ, 6. Το πρόβλημα της ανασυγκροτή-σεως του Σερβικού στρατού", στην ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 1914-1918,  τ. Γ΄,  Αθήναι,  Εκδοτικός Οίκος ΚΕΚΡΟΨ, 1969, σ. 98-103.
4) Καλούδης Σπύρος, Η Κάτω Κορακιάνα...., Κέρκυρα 1994, σ. 136 - 137.
5) Αυλιανός Νίκος, Χλωμός, Αθήνα 1989, σ.22.

Ευχαριστούμε ιδιαιτέρως την κυρία Λουίζα Δραζίνου για την βοήθειά της.

Επιστροφή στο ΕΧΙΤ