Η μετάφραση για πρώτη φορά στα
νεοελληνικά του πρώτου μυθιστορήματος της παγκόσμιας λογοτεχνίας, συγκινεί
και τέρπει τους έλληνες φιλαναγνώστες.
Ο Α. Ασωνίτης μιλά στο ΕΧΙΤ
για υην σημασία αυτής της έκδοσης.
Ο
μύθος του Μεγαλέξανδρου τόσο για τους υπερασπιστές όσο και για τους πολέμιούς
του, ανεξαρτήτως σκοπιμοτήτων ήρθε για μια ακόμη φορά στην επικαιρότητα.
Αιτία η μετάφραση για πρώτη φορά (!) στη νεοελληνική του έργου του Ψευδοκαλλισθένη
Αλεξάνδρου Βίος, του πρώτου μυθιστορήματος της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Ο Ασωνίτης φιλοπερίεργος και φιλόπονος μελετητής της Ελληνικής Αρχαιότητας,
ασχολούμενος με το έργο του Ψευδοκαλλισθένη για αρκετά χρόνια, κατάφερε
να το αποδώσει στα νέα ελληνικά μέσω μιας μεστής και λογοτεχνικής γλώσσας
που το κάνει όχι μόνο προσιτό αλλά γοητευτικό ανάγνωσμα.
Στην πολυσέλιδη εισαγωγή ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να μάθει
τις μεγάλες περιπέτειες του Βίου καθώς και πολλές άλλες πληροφορίες για
τα χρόνια της ύστερης αρχαιότητας στο οποίο εντάσσεται.
Ο συγγραφέας και μεταφραστής Α. Ασωνίτης, γνωστός από το μυθιστόρημά
του η "Συνείδηση της αιωνιότητας", ενός βιβλίου που χαρακτηρίσθηκε από
τα καλύτερα της δεκαετίας μας, εκτός από την μετάφραση του Βίου έχει αναλάβει
και την διεύθυνση της σειράς Η Ύστερη Αρχαιότητα, των εκδόσεων Πατάκη.
Μαζί του είχαμε την συζήτηση που ακολουθεί.
ΤΗΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΗΡΕ Ο Π. ΠΕΡΙΣΤΕΡΗΣ
Κύριε Ασωνίτη όπως σημειώνεται και στο εξώφυλλο του βιβλίου, ο
Αλεξάνδρου Βίος είναι "το πρώτο μυθιστόρημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας".
Με ποιους φιλολογικούς και ιστορικούς όρους το χαρακτηρίζετε ως τέτοιο;
Υπάρχει μια γενικότερη αποδοχή αυτής της πρωτιάς;
Κύριε Περιστέρη, σε οποιοδήποτε κράτος που θα διέθετε την στοιχειώδη
υγεία να περηφανεύεται για τα επιτεύγματά του, η έκδοση του Αλεξάνδρου
Βίος είναι το πρώτο μυθιστόρημα που έγραψε ο άνθρωπος, όπως δηλώνει ρητώς
ο Λέσκι κι αποδεικνύουν οι πάπυροι με αποσπάσματα του Βίου που χρονολογούνται
απ΄ το 100 π.χ. Περισσότερα στοιχεία υπάρχουν στην εισαγωγή μου, δεν πρέπει
όμως να παραβλέπουμε την ουσία, ότι το μυθιστόρημα είναι ένα λογοτεχνικό
είδος που επινοήθηκε και γράφτηκε από Έλληνες κι αυτό πρέπει να γίνει κοινή
συνείδηση. Επίσης να σημειώσω ότι τα Νέα Ελληνικά είναι η μόνη δυτική γλώσσα
στην οποία δεν είχε μεταφραστεί μέχρι σήμερα ο Βίος, η ύπαρξη του οποίου
δεν υπομνήσκεται κι από ειδικούς ακόμη. Κι ότι στην έκθεση που γίνεται
αυτή την εποχή στην Αθήνα, "Η Βενετία των Ελλήνων, η Ελλάδα των Βενετών",
ένα από τα πολυτιμότερα εκθέματα είναι ένα χειρόγραφο του Βίου του 14ου
αιώνα. Είναι αηθες να μιλάω για κάτι στο οποίο συμμετέχω ως μεταφραστής,
η έκδοση όμως του Βίου είναι ένα ιστορικό και πολιτιστικό γεγονός πρώτου
μεγέθους, όπως π.χ. ήταν η έκδοση του "Οργάνου" του Αριστοτέλους από τον
"Κάκτο", ή η εισαγωγή της Ευκλείδιας γεωμετρίας στα σχολεία, το 1952, και
συγγνώμη για τον υπερθετικό μου τόνο.
Πριν μερικά χρόνια και με αφορμή το "σκοπιανό" είδαν το φως της δημοσιότητας εκατοντάδες κείμενα και βιβλία για την καταγωγή των Μακεδόνων και του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Γιατί σ΄ αυτή την εκδοτική πλημμυρίδα δεν είχε θέση ο Βίος; Προφανώς είμαι αναρμόδιος ν΄ απαντήσω. Σας υπενθυμίζω όμως ότι το λεγόμενο "Μακεδονικό" το δημιούργησαν οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες και πατριάρχες, καλώντας κι εγκαθιστώντας στα εδάφη της Μακεδονίας ομάδες Σλάβων τους οποίους εκχριστιάνιζαν κι έδιναν πλήρη δικαιώματα Ρωμαίου πολίτη και γη (το βιβλίο "Έξι Βυζαντινές προσωπογραφίες" του Ντ. Ομπολένσκυ, εκδ. Ερμής, είναι απολύτως διαφωτιστικό) ενώ την ίδια ώρα στους Έλληνες που αρνούντο τον Χριστιανισμό στερούσαν για αντίποινα τα πολιτικά δικαιώματα, αν δεν τους εξόντωναν. Το λεγόμενο "Μακεδονικό" είναι ένα από τα Βυζαντινά κληροδοτήματα στην σύγχρονη Ελλάδα, όπως εν πολλοίς η δημιουργία κι ανάπτυξη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλ΄ αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Εύχομαι πάντως η ονομασία των Σκοπίων ως "Μακεδονία" να μη μας κοστίσει στο μέλλον.
Ο
Αλεξάνδρου Βίος του Ψευδοκαλλισθένη, αν και διακρίνεται για τις ιστορικές
του ανακρίβειες και τις τερατολογίες του, εντούτοις από την "φυλλάδα του
Μεγαλέξανδρου" έως την εμφάνιση του Μ. Αλέξανδρου ως γκεστ σταρ σε έργα
του Καραγκιόζη, σε πίνακες του Θεόφιλου ακόμη και στον "Μεγαλέξανδρο" του
Αγγελόπουλου, αποτελεί την πρώτη ύλη ακόμη και για το χτίσιμο της ιστορίας
μας.
Όχι, γιατί όπως προανέφερα ο Βίος είναι άγνωστος στην Ελλάδα. Η
μετεξέλιξή του, η περίφημη "φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου" είναι γνωστή αλλά
κι αυτή είναι συνέπεια κι όχι γενησιουργός αιτία του θρύλου του Μεγαλέξανδρου.
Πιστεύω ότι ο Μεγαλέξανδρος δεν αποτελεί την πρώτη ύλη για το χτίσιμο της
ιστορίας μας, δεδομένου ότι α) η σύγχρονη Ελλάδα ως Χριστιανική στέκεται
αμήχανη εμπρός στην αρχαία Ελλάδα (π.χ. δεν υπάρχει καμιά γιορτή για την
ιστορία μας πριν το 1821, ενώ η επανάσταση συνδέεται με τον Ευαγγελισμό
της Θεοτόκου, πράγμα τελείως ανακριβές) και β) ότι πολλοί δυσκολεύονται
ν΄ αντιμετωπίσουν ψύχραιμα κι εξ αποστάσεως την εποποιία του Μ. Αλέξανδρου
που όμως απέβη καταστροφική για την Ελλάδα και την ανθρωπότητα, όπως αναφέρω
στην εισαγωγή. Ένα επιπλέον αποτέλεσμα αυτής της στάσης, είναι ότι τα θέματα
της Αρχαίας Ελλάδας έχουν εγκαταλειφθεί απ΄ το κράτος και τους διανοούμενους
σε κάποιους ανθρώπους που προσπαθούν να καλύψουν μέσω αυτής την ολοκληρωτική
τους νοοτροπία. Καλόν είναι να θυμούνται όλοι ότι οι Έλληνες επινόησαν
την Δημοκρατία κι εξοστράκισαν την βασιλεία κι ουδέποτε η Ελλάδα είχε βασιλιά
πλην του Αλέξανδρου (τον οποίο αρνήθηκαν οι Λακεδαιμόνιοι).
Για
να κάνουμε μια μικρή παρένθεση, φημολογείται έντονα τα τελευταία χρόνια
ότι ο Όλιβερ Στόουν πρόκειται να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη τη ζωή του
Μεγαλέξανδρου. Εσείς αν είχατε την δυνατότητα να του προτείνετε κάτι, θα
τον πείθατε να χρησιμοποιήσει τον Ψευδοκαλλισθένη ή θα γινόταν η ταινία
τύπου ... Cinecita;
Η θεμελιώδης λειτουργία του Χόλυγουντ είναι να διαμορφώνει την Ιστορία
όπως επιθυμούν όσοι έχουν τον έλεγχό του, κατά συνέπεια θα χρησιμοποιήσουν
τον Αλέξανδρο, όπως θέλουν. Μια ταινία βασιζόμενη στον Βίο θα ήταν εξαιρετικά
ενδιαφέρουσα ταινία "φυσικής" φαντασίας, γιατί ο Βίος αποτελεί ταυτόχρονα
και το πρώτο παράδειγμα λογοτεχνίας του φανταστικού, επομένως θα ήταν ευχής
έργο να βασισθεί πάνω του κάποια ταινία. Δεν νομίζω όμως ότι θα συμβεί.
Μάλλον θα έχουμε κάποια ταινία τύπου "Ηρακλής" κλπ. με τον Αλέξανδρο να
παρουσιάζεται ως σφαγέας, αν και ουδέποτε υπήρξε φυσικά, γι΄ αυτό κι έγινε
παγκόσμιος θρύλος επί 2.300 χρόνια χωρίς να εκπροσωπεί καμία καθεστηκυία
κατάσταση (θρησκεία ή κράτος).
Βλέπουμε μια επιθετική στάση απέναντι στον Χριστιανισμό, τόσο κατά των
καλόγερων που αντέγραψαν και σε σημεία προσέθεσαν τις δικές τους απόψεις
περί Θεού και άλλοτε περί "Μακρού Μεσαίωνα του Χριστιανισμού που συνεχίζει
έως σήμερα". Υφίσταται σήμερα τέτοιου είδους αντιπαράθεση ή ως χώρα και
πολιτισμός μέσα από μια μακραίωνη και επίπονη διαδικασία έχουμε βρει καταφύγιο
σε μια ιδιότυπη "χαρμολύπη", στην οποία, κομμάτι σχιζοφρενικό, συνυπάρχουν
αυτές οι δύο εκ διαμέτρου αντίθετες κοσμοθεωρίες;
Η στάση μου απέναντι στον Χριστιανισμό δεν είναι επιθετική, είναι
αυτοάμυνα. Είμαι σίγουρος ότι τόσο εσείς όσο και πολλοί αναγνώστες σας
μοιράζονται μαζί μου την γνώση ότι ο Χριστιανισμός κατέστρεψε όχι μόνο
τον Ελληνικό πολιτισμό, τον οποίο είχε ανακηρύξει σε υπ΄ αριθμόν ένα εχθρό
του, αλλά κι άλλους λαούς και πολιτισμούς, όπως της Β. και Ν. Αμερικής
και τον υποτυπώδη πολιτισμό των λαών της Ευρώπης. Τον Χριστιανισμό επέβαλε
δια της βίας ένας Ρωμαίος αυτοκράτορας, ο Κωνσταντίνος, που είναι και άγιος.
Η αντιπαράθεση για την οποία μιλήσατε υφίσταται και θα υφίσταται πάντα
όσο δεν αποφασίζουμε αν είμαστε Έλληνες ή Ρωμιοί, το δε καταφύγιο της χαρμολύπης
είναι εξαιρετικά αμφίβολης αποτελεσματικότητας, απόδειξη ότι η Ελλάδα αφ΄
ότου εκχριστιανίστηκε ουδέποτε ήκμασε. Να σας θυμίσω ότι εμπνευστής της
δήθεν συνυπάρξεως Χριστιανισμού - Ελληνισμού, δηλαδή θύτη και θύματος,
είναι ο επίσκοπος Συννέσιος Κυρρήνης. Η λέξη "σχιζοφρενική" με την οποία
χαρακτηρίσατε την κατάσταση είναι απολύτως εύστοχη.
Εκτός
από την μετάφραση του Βίου έχετε αναλάβει και την διεύθυνση μιας νέας σειράς
των εκδόσεων "Πατάκη" υπό τον τίτλο "Η Ύστερη Αρχαιότητα". Μπορείτε να
μας μιλήσετε για την αναγκαιότητα της σειράς αυτής καθώς και τους τίτλους
που πρόκειται να στεγάσει;
Η αναγκαιότητα της σειράς που ξεκινήσαμε στις εκδόσεις Πατάκη είναι
προφανής, γιατί θα εκδοθούν κείμενα που αναφέρονται ακριβώς στο προαναφερθέν
ζήτημα. Όποιος αγνοεί την Ιστορία του δεν πρόκειται ποτέ να κατανοήσει
τον σύγχρονο κόσμο, γι΄ αυτό και θα παραθέσουμε τόσο τις απόψεις των Ελλήνων
για τον χριστιανισμό όσο και των Χριστιανών για τους Έλληνες, μέσα από
μια σειρά λίβελων που αντάλλασσαν. Θα ΄θελα όμως να μιλήσω λίγο για
τον Βίο και να πω ότι πρόκειται για ένα απολαυστικό ευφυές μυθιστόρημα
με γρήγορη ανάπτυξη, που εκτός των άλλων μιλάει για πρώτη φορά για το υποβρύχιο
και το αεροπλάνο (και μάλιστα έμβιο!) "κλέβοντας" την δόξα απ΄ τον Ιούλιο
Βερν. Επίσης να πω ότι θα εκδοθούν κι άλλα μυθιστορήματα της Ελληνιστικής
περιόδου, μια που τότε άρχισε η πολιτιστική εποποϊα που λέγεται "μυθιστόρημα"
το οποίο ο Κούντερα θεωρεί ως το μεγαλύτερο επίτευγμα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Σας ευχαριστώ.
Κι εγώ σας ευχαριστώ.
