ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΕΝΤΡΩΤΗΣ:

Ο Γιώργος Κεντρωτής είναι γνωστός στους βιβλιόφιλους ήδη από το 1983 ως μεταφραστής του "Τελευταίου καλοκαιριού του Κλίνγκζορ" του γνωστού αφηγήματος του Ερμαν Εσσε που είχαν κυκλοφορήσει τότε οι εκδόσεις ¨Νεφέλη". Εκτοτε μετέφρασε δεκάδες βιβλία κυρίως από τα Γερμανικά και είναι αυτός που ευθύνεται για την γνωριμία μας με το έργο του Κλάιστ και άλλων μεγάλων συγγραφέων.
Ο Γιώργος Κεντρωτής γεννήθηκε το 1958 στους Μολάους Λακωνίας ενώ η καταγωγή του είναι από τα Κύθηρα. Σπούδασε νομική και πολιτικές επιστήμες. Είναι διδάκτωρ της νομικής, φανατικός ολυμπιακός και από το 1994 αναπληρωτής καθηγητής θεωρίας και πράξης της μετάφρασης στο τμήμα Μετάφρασης και Διερμηνίας του Ιονίου Πανεπιστημίου. Αγαπά την Κέρκυρα όχι ως... αλεξιπτωτιστής αλλά ως ένας άνθρωπος που μάχεται για την επιβίωση του Πανεπιστημίου. Αισιοδοξεί ότι τα πράγματα θα πάνε καλύτερα και ότι ο ίδιος θα μείνει ακόμη αρκετά χρόνια στην Κέρκυρα. Ελπίζουμε να έχει την ανάλογη δύναμη και υπομονή...

ΤΗΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΗΡΕ
Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΕΡΙΣΤΕΡΗΣ

Πόσα χρόνια είστε στην Κέρκυρα; Προηγουμένως μπορούμε να πούμε ποια ήταν η επαφή που είχατε με το νησί;
Την γνώρισα σαν μαθητής στις λεγόμενες πενθήμερες τότε εκδρομές, και η αμέσως επόμενη επαφή μου με την Κέρκυρα ήταν πριν από πέντε χρόνια όταν ερχόμενος από τη Γερμανία πέρασα πάνω από την Κέρκυρα με το αεροπλάνο και την είδα ολοκάθαρα. Ηρθα στην Κέρκυρα για να μείνω όταν πριν από τρία χρόνια εκλέκτηκα καθηγητής στο Ιόνιο πανεπιστήμιο. Αγαπώ την Κέρκυρα γιατί είναι ωραία και γιατί είμαι επτανήσιος.

Η σχέση σας με την Κέρκυρα είναι δεμένη με το Ιόνιο πανεπιστήμιο ή μπορείτε να την διαχωρίσετε;
Την Κέρκυρα την αγαπάω ως Κέρκυρα πια. Έτυχε να την γνωρίσω ως καθηγητής του πανεπιστημίου αλλά την αγαπάω ως Κέρκυρα. Μάλιστα μου δόθηκε δύο φορές η ευκαιρία σε αυτά τα τρία χρόνια η ευκαιρία να φύγω και είπα όχι. Θέλω να μείνω εδώ για πολλά χρόνια.

Το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται σήμερα το Ιόνιο πανεπιστήμιο σας ικανοποιεί;
Οχι, καθόλου. Το Ιόνιο πανεπιστήμιο είναι σαν να μην υπάρχει και λυπάμαι που το λέω. Διότι το κεφάλι είναι στην Αθήνα και τα πόδια στην Κέρκυρα, και τα πόδια πρέπει να κάνουν όλη τη χαμαλοδουλειά, την ώρα που το κεφάλι δεν δουλεύει. Αν δεν δώσει όμως ο εγκέφαλος διαταγή δεν γίνεται τίποτα. Η διοικούσα επιτροπή είναι ανασταλτικός παράγοντας για την ομαλή λειτουργία του Ιονίου πανεπιστημίου. Δεν εννοώ την συγκεκριμένη διοικούσα αλλά την διοικούσα επιτροπή ως σύλληψη ως τρόπο διοικήσεως, και μάλιστα μια διοικούσα επιτροπή στην Αθήνα. Εγώ έχω δεσμούς με την Αθήνα άλλα από τη στιγμή που αποφάσισα να είμαι στην Κέρκυρα, αδυνατώ να καταλάβω για ποιο λόγο να διοικείται το πανεπιστήμιο από την  Αθήνα.
 
Προτιμάτε την προηγούμενη μορφή του τμήματος μετάφρασης και διερμηνείας, το ΚΕ. ΜΕ. ΔΙ.;
Εγώ δεν είχα γνωρίσει το ΚΕ.ΜΕ.ΔΙ, τα χρόνια που φτιάχτηκε το ΚΕ.ΜΕ.ΔΙ. έλειπα για σπουδές στην Γερμανία. Απ΄ ό,τι έχω ακούσει όμως το ΚΕ.ΜΕ.ΔΙ. ήταν ένα κλαμπ. Πολύ λίγοι οι εισαγόμενοι και κατά ένα περίεργο τρόπο θα έλεγα διοριζόμενοι. Ένα κλαμπ που λειτουργούσε προκειμένου να παραχθεί μεταφραστική ύλη ιδεατά,. Δηλαδή δεν γίνονταν μαθήματα προκειμένου να βγουν μεταφραστές όπως γίνεται σήμερα όπου υπάρχει ένα πρόγραμμα. Το τμήμα έτσι όπως είναι σήμερα, είναι πιστεύω ένα καλό τμήμα. Δεν ευλογώ τα γένια μας, είμαι από εκείνους που φωνάζουν ότι το πρόγραμμα σπουδών και οι συνθήκες πρέπει να βελτιωθούν. Πρέπει να αποκτήσει το πανεπιστήμιο περισσότερους μόνιμους καθηγητές να μην έχουμε τόσους πολλούς συμβασιούχους. Είναι απάνθρωπο πανεπιστημιακός καθηγητής (όπως εγώ και πολλοί άλλοι συνάδελφοι μου) να στήνεται κάθε Σεπτέμβριο στο Υπουργείο Παιδείας και να εκλιπαρεί να μας δοθούν συμβάσεις. Υπάρχουν εγγενείς αδυναμίες που είναι κοινές για όλα τα πανεπιστήμια, με μια επιπλέον δυσκολία, το ότι βρισκόμαστε έξω από το κέντρο στο οποίο λαμβάνονται οι αποφάσεις. Παρόλα αυτά όμως θεωρώ ότι είναι καλό γιατί με συνετή διοίκηση όλα αυτά τα χρόνια καταφέραμε να συμμαζέψουμε τα ασυμμάζευτα.

Πιστεύετε ότι ένας μαθητής που έρχεται εδώ από το Λύκειο καλύπτεται στο επίπεδο κουλτούρας που πρέπει να απορροφήσει ως φοιτητής; Του παρέχονται ικανά ερεθίσματα;
Οι φοιτητές του τμήματος μας είναι αυτό που λέμε πολύ καλά παιδιά. Με πολύ καλές γνώσεις δύο τουλάχιστον ξένων γλωσσών, αλλά που δεν έχουν κανένα μα κανένα ενδιαφέρον για τα κοινά.
Ισως είναι η τρέχουσα ιδεολογία αυτή, τα σημερινά όνειρα. Τα παιδιά αυτά δεν μπορούν να καταλάβουν πράγματα τα οποία για μένα και για σας είναι αυτονόητα. Δεν το αξιολογώ, μπορεί να έχουν δίκιο. Απλώς διαπιστώνω το χάσμα των γενεών. Πρέπει να κοπιάσω πάρα πολύ για να καταφέρω να πείσω τα παιδιά για πράγματα που θεωρώ αυτονόητα. Μπορεί να έχουμε μείνει εμείς πίσω. Εκείνο που μπορώ να βεβαιώσω είναι ότι τα παιδιά ενδιαφέρονται πολύ για τις σπουδές τους, και για την ταχύτατη απόκτηση του πτυχίου τους. Το θεωρούν πολύ υψηλό ιδανικό. Μπορεί να έχουν και δίκιο. Είναι θετική στάση σε σχέση με την εποχή μας που επικρατούσε μια θολούρα και νιώθαμε τύψεις για τα αυτονόητα. Αλλά από την άλλη μεριά δεν έχουν κανένα μα κανένα άλλο, ενδιαφέρον κοινωνικό. Διαβάζουν (δεν μπορώ να πω) ασχολούνται με τον κινηματογράφο, με τις τέχνες, με όμορφα πράγματα, με τα οποία ασχολούμασταν και εμείς αλλά με άλλο τρόπο.

Η Κέρκυρα τους καλύπτει έστω για αυτά τα πράγματα τα οποία τους ενδιαφέρουν;
Η Κέρκυρα ναι. Εμένα π.χ. με καλύπτει. Ποιο άλλο μέρος  επαρχιακό έχει την κίνηση που έχει η Κέρκυρα; Σε σχέση με άλλα μέρη η Κέρκυρα είναι όαση.
 
Εσείς είστε κυρίως γνωστός από τις μεταφράσεις σας γνωστών συγγραφέων. Η μετατροπή σας σε καθηγητή άλλαξε την σχέση σας με την μετάφραση;
Οχι, τολμώ να πω ότι την διευκόλυνε. Εχω άλλωστε είκοσι χρόνια προϋπηρεσία στη μετάφραση. Πάντοτε μετέφραζα επιλεγμένα από εμένα βιβλία, και τα έδινα σε συγκεκριμένους εκδότες με τους οποίους συνεργαζόμουν. Το ίδιο κάνω και τώρα. Δεν παίρνω παραγγελίες. Τώρα έχω τη δυνατότητα αυτό που ξέρω να το διδάξω στα παιδιά. Θα με ρωτήσει κανείς, μα διδάσκεται η μετάφραση; Θα απαντήσω ναι, διδάσκεται μέχρι ενός ορισμένου σημείου. Εκείνο που δεν διδάσκεται είναι το ταλέντο. Είναι σαν το ποδόσφαιρο, αν ξέρεις μπάλα θα παίξεις. Αν είσαι μέτριος ποδοσφαιριστής μπορεί να γίνεις και καλός. Αριστος όμως αν δεν έχεις το ταλέντο δεν θα γίνεις ποτέ. Προσπαθώ να πω στα παιδιά αυτό που πιστεύω εγώ για τη μετάφραση. Οτι χρειάζεται πάρα πολλές εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, πολύ καλή χρήση της γλώσσας αφίξεως, της μητρικής μας γλώσσας, και ότι ο κάθε μεταφραστής είναι αυτόνομος. Δυο καλοί μεταφραστές θα κάνουν δυο καλές μεταφράσεις όμως διαφορετικές. Οπως ο καλός τραγουδιστής της όπερας αποδίδει με τον δικό του τρόπο μιαν άρια και ο καλός πιανίστας αποδίδει με τον δικό του τρόπο μια σονάτα. Είναι ζήτημα ερμηνείας και η ερμηνεία  είναι αυστηρά υποκειμενική.
 
Οι δικές σας εκάστοτε  βιβλιοφιλικές επιλογές συνάδουν με τα βιβλία που μεταφράζετε;
Αυτό, δεν μπορώ να το κάνω γιατί είμαι αργός μεταφραστής. Ευτυχώς η μετάφραση είναι για μένα χόμπι. Αυτό είναι σημαντικό γιατί τον παράγοντα χρόνο τον καθορίζω εγώ. Διαλέγω συγγραφείς που μου αρέσουν. Αίφνης αγαπώ πάρα πολύ τον Μούζιλ, τον Παβέζε, έναν ιταλό συγγραφέα τον Τζόρτζιο Μπασάνι. Βέβαια η δουλειά μου με αναγκάζει να κάνω και θεωρία της μετάφρασης και πρέπει να συγγράφω κατά καιρούς βιβλία ή μονογραφίες. Αυτή είναι μια καινούρια μου ενασχόληση που όμως μου αρέσει.
 
Η πλειοψηφία των έργων που εκδίδονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα είναι μεταφράσεις. Εσείς πως  τις κρίνετε;
Εχουν βελτιωθεί πολύ σε σχέση με το παρελθόν. Οι παλιότερες μεταφράσεις ήταν στην πλειοψηφία τους άθλιες. Είχαν λάθη, υπήρχαν αυθαιρεσίες του μεταφραστή, ο οποίος, μπορεί να μην ήξερε καν τη γλώσσα του πρωτοτύπου, ούτε τη δική του καλά καλά. Τα τελευταία χρόνια όμως πέρασαν στο επάγγελμα άτομα με γλωσσική ευαισθησία, και μας έχουν δώσει μερικά πάρα πολύ όμορφα έργα. Σε αυτό συνετέλεσε και η σποραδική μεν κριτική των μεταφράσεων από μερικούς κριτικούς της λογοτεχνίας, όπως ο Δημοσθένης ο Κούρτοβικ. Μερικοί μάλιστα από τους καινούριους καλούς μεταφραστές (και χαίρομαι που το λέω) είναι από τη δική μας τη σχολή.

Ποια κείμενα από αυτά που συναντήσατε στην πορεία σας εκτιμάτε ότι είναι αμετάφραστα;
Μη μεταφράσιμο κείμενο δεν υπάρχει. Αυτό είναι μεγάλος μύθος. Οσοι το λένε αυτό κολλάνε στις λέξεις. Από τη στιγμή που κάτι γράφεται και μεταδίδεται ένα μήνυμα δεν υπάρχει περίπτωση να μην μπορεί να ξαναγραφτεί έστω κάτι ανάλογο. Ακόμα και τα ποιητικά κείμενα βρίσκουν τρόπο να περάσουν σε μια άλλη κουλτούρα. Αν ο μεταφραστής είναι "μάγκας", ξέρει να διαβάζει πίσω από τις λέξεις, αναγνωρίζει το κείμενο και όχι τις λέξεις αυτές καθαυτές. Το λάθος του κακού μεταφραστή είναι να αναζητά παντού ισοδυναμίες. Η κάθε γλώσσα από μέσα της κουβαλά μια εγγενή ασυμμετρία, δεν είναι λογικές οι σχέσεις που παράγονται μέσα σε μια γλώσσα δεν είναι κατά λόγο είναι παράλογες. Αυτός πρέπει να ανακαλύψει ο καλός μεταφραστής. Η μετάφραση πρέπει να είναι μετάγγιση κουλτούρας και άρα αναπαραγωγή του κειμένου μεταδίδοντας πάνω κάτω τις ίδιες συγκινήσεις που μεταδίδει το πρωτότυπο.

Παλιότερα έλεγε ο Ντοστογιέφσκι ότι η γλώσσα είναι το σπίτι μου. Σήμερα μετά την εισβολή της εικόνας τις τελευταίες δεκαετίες, πιστεύετε ότι ο λόγος υποχωρεί έναντι της εικόνας;
Δεν είμαι από εκείνους που φωνάζουν ότι φτωχαίνει η γλώσσα μας. Αν η γλώσσα είναι επικοινωνία τότε είτε με λέξεις είτε με εικόνες επικοινωνούμε. Βέβαια η γλώσσα είναι και αισθητική. Η εικόνα είναι κυρίαρχη στην εποχή μας και η γλώσσα έχει κατά έναν τρόπο εικονοποιηθεί. Εμείς τώρα που μιλάμε, με λέξεις μιλάμε. Βέβαια βλέπω γύρω μου διάφορες εικόνες που με επηρεάζουν. Αλλιώς θα ήταν να είναι λευκός ο τοίχος και αλλιώς θα ήταν με εικόνες. Και φυσικά όταν μιλάμε όλοι μας κουνάμε τα πόδια μας τα χέρια μας, όλα αυτά παράγουν μια εικόνα που αποτελεί στοιχείο της γλώσσας.
 
Ενα συναίσθημα δίχως να περιγραφεί από μια λέξη υπάρχει;
Εγώ αγαπώ πολύ τον Βιτγκενστάιν περισσότερο από όλους τους συγγραφείς που έχω διαβάσει επειδή δεν ήταν φανατικός. Ο Βιτγκενστάιν λοιπόν έλεγε, ¨ζω μέσα στις λέξεις". Δεν μπορώ να φανταστώ κάτι έξω από τις λέξεις. Αλλά αυτό μπορεί να είναι ασθένεια δική μου. Φαντάζομαι όμως ότι οι ζωγράφοι και οι μουσικοί μπορούν άνετα να ζήσουν έξω από τις λέξεις. Εξω από το λόγο δεν ξέρω.

Εσείς πως σχολιάζετε την κίνηση της Ακαδημίας Αθηνών να εκδώσει πρόσφατα έναν κατάλογο απόδοσης στα ελληνικά ξένων λέξεων που έχουν εισβάλει στη γλώσσα μας;
Το παιχνίδι πλέον το έχουμε χάσει. Ειδικά στον τομέα της πληροφορικής, οτιδήποτε και να κάνει η Ακαδημία ή οποιοσδήποτε άλλος το παιχνίδι το έχει κερδίσει η αγγλική γλώσσα.
Είμαι απαισιόδοξος αλλά επειδή πιστεύω στην αρχή αυτή που καθιέρωσε ο Βιτγκενστάιν ότι η σημασία μιας λέξης είναι η χρήση της στη γλωσσά και επειδή πολλά χρόνια τώρα οι κομπιουτεράδες χρησιμοποιούν ειδική ορολογία (και καλά κάνουνε) οποιαδήποτε προσπάθεια να διορθώσουμε αυτά τα πράγματα είναι καταδικασμένη να αποτύχει.

Πάντως και τα σουτζουκάκια της Μαρίκας  καθώς και πολλές άλλες λέξεις είναι δάνεια από άλλες γλώσσες που δεν βούλιαξαν την ελληνική.
Ισα ίσα που τα ελληνικά είναι μια φιλόξενη γλώσσα που έχει αφομοιώσει κατά καιρούς πολλές λέξεις. Οπότε ο φόβος της λεξιπενίας είναι ανόητος. Λεξιπενία θα υπάρχει όταν δεν θα υπάρχουν καθόλου λέξεις. Μας ενοχλεί ουσιαστικά να παίρνουμε ξένες λέξεις και να τις περνάμε στο ελληνικό λεξιλόγιο άκριτα. Ενώ λέμε της Αλάσκας της Γουινέας λέμε της Ατλάντα. Αδιανόητο για μένα. Ενώ λέμε το Βέλγιο του Βελγίου δεν είχαμε το θάρρος να πούμε το Τόκιο του Τοκίου. Η γλώσσα εξελίσσεται μαζί μας. Βέβαια υπάρχουν άνθρωποι κατά καιρούς που έχουν προσπαθήσει να δώσουν το στίγμα τους στη γλώσσα όπως ο κύριος Μπαμπινιώτης. Το μόνο όμως που κάνουν είναι να μπερδεύουν περισσότερο τα πράγματα. Το πρόβλημα βρίσκεται αλλού στο ότι όλοι προσπαθούμε να μιλήσουμε αθηναϊκα...Δυστυχώς έχουμε έναν ουνιφορμισμό, μια ομοιομορφία παντού θέλουμε όλοι να μιλάμε σαν αθηναίοι. Αυτό είναι ρατσισμός. Σατιρίζουν πολύ τις διαλέκτους κυρίως της Θεσσαλίας, Δεν είναι καλύτερος εκείνος όμως που μιλάει τη γλώσσα των Αθηνών. Ακόμα και τα επτανησιακά περνούν με μια ειρωνική διάθεση. Εδώ όμως έζησε ο Σολομός, ο Κάλβος, ο Πολυλάς, έζησε ο Κονεμένος, ο Τυπάλδος, ο Καλοσγούρος που έγραψαν σε μια γλώσσα που σφύζει από ζωή.
 
Ποιο είναι το απωθημένο σας όσον αφορά την μετάφραση;
Θέλω να μεταφράσω την "Ηθική", του Σπινόζα.Τα λατινικά μου είναι αρκετά καλά και μπορώ να τα επιστρατεύσω.

Ποιος είναι ο αγαπημένος σας συγγραφέας;
Από τα γερμανικά είναι ο Μούζιλ, και από τα ιταλικά  ο Παβέζε, λατρεύω τον Μπέκετ, αγαπώ δυο ισπανόφωνους συγγραφείς πάρα πολύ τον Μπόρχες και τον Σάμπατο, και από τους διαχρονικά αγαπημένους μου συγγραφείς είναι ο Μαγιακόφσκι. Λατρεύω τον Σολωμό, τον Σκαρίμπα, τον Εγγονόπουλο, τον Ρίτσο. Από τους νεώτερους δικούς μας τον Βαλτινό και τον Πατρίκιο.

Οσον αφορά τον φανταστικό σας ήρωα;
Μάλλον κανένας. Ισως όμως θα έλεγα τον Γιώργο Σιδέρη, το δοξασμένο σέντερ φορ του Ολυμπιακού της δεκαετίας του ΄60. Και ακόμα ο κιθαριστής από "Σύντροφο" του Παβέζε επειδή ήταν εντελώς περιθωριακός τύπος και όσες επιλογές έκανε στην ζωή του τις έκανε από ένστικτο, κάτι που δεν έκανα ποτέ εγώ.

Τι γνώμη έχετε για τον κύριο Σημίτη.
Τη χειρότερη δυνατή. Αυτός είναι καλός άνθρωπος, αλλά δεν είναι σοσιαλιστής. Εγώ μπορεί να είμαι κακός άνθρωπος, αλλά όντας ακτήμων και αριστερός σοσιαλιστής, δεν μπορώ να ανεχθώ την εκσυγχρονιστική λογική του κυρίου Πρωθυπουργού. Εύχομαι πάντως να τον έχει καλά ο Θεός. Και αυτόν και όλους τους δικούς του.

Επιστροφή στο ΕΧΙΤ