Objektif modul

Tajuk modul

Rujukan

Pengenalan modul

Objektif pembelajaran

Perkara 1. Organisasi sel

2. Rajah 1 : Organisma Unisel

3. Rajah 2 : Organisma Multisel

4. Memerhati Organisma Unisel dibawah mikroskop

5. Soalan Eksperimen

6. Organisma Unisel

7. Sifat dan ciri bagi contoh organisma Unisel

8. Organisma Multisel

Sel

Tisu

Rajah 3

Organ

Rajah 4

Sistem

Rajah 5

Rajah 6

Rajah 7

9. Contoh sistem pada manusia

10. Aktiviti pengukuhan

11. Sudut renungan

12. Latihan pengukuhan

13. Jawapan.

Modul ini akan menumpukan perhatian kepada memahami tentang organisma unisel dan multisel. Isi pelajaran dalam modul ini merupakan lanjutan isi pelajaran yang sebelum ini mengenai struktur dan perbezaan diantara sel haiwan dan sel tumbuhan.Modul ini membolehkan pelajar mengenali contoh struktur organisma unisel dan multisel.Pelajar juga dapat mengetahui bahawa sel mempunyai bentuk serta fungsu yang berbeza.Selain daripada itu modul ini dapat memberi pengetahuan kepada pelajar mengenai sel dapat berkumpul membentuk tisu,organ dan seterusnya membentuk sistem.

Lum How Kee , Rosnah Alias. Biologi Tingkatan 4,Arah Indah Sdn .Bhd.Petaling

Jaya.1991.

Liew Shee Leong,Tan Kim Low,Fadhilah Muhamad. Biologi Tingkatan 5,Media

Pustaka Interprise. Petaling Jaya. 1992.

Badan kita terdiri daripada berjuta-juta sel.Sel merupakan unit struktur dan fungsi asas bagi semua hidupan.Perhatikan di sekeliling anda .Bangunan yang anda lihat itu terbina daripada bata sebagai unit asasnya.Begitu juga dengan badan benda,yang terdiri daripada unit binaan yang disebut sel. Kebanyakkan proses kehidupan berlaku dalam sel.Dapatkah benda hidup ini terus kekal hidup sekiranya sel dalam badannya tidak berfungsi dengan sempurna? Cuba fikir apa yang akan terjadi.

Modul ini mengandungi isi pelajaran organisasi sel yang merupakan tajuk kecil dari tajuk Sel sebagai unit fungsi asas hidup. Modul ini cuba menerangkan kepada pelajar mengenai jenis sel , struktur ,fungsi dan sifat serta ciri-cirinya. Dengan yang demikian membolehkan kita menghargai wujudnya keharmonian penyelarasan antara struktur dan fungsi bahagian sel dalam proses fisiologi .Kita juga harus menyedari bahawa proses semula jadi dalam sel berlaku secara sistematik,oleh itu kita sepatutnya mengamalkan sikap tidak mengganggunya.Dalam modul ini kita akan membincangkan mengenai organisma unisel dan organisma multisel. Bagi memudahkan pelajar sebagai pengukuhan , soalan serta jawapan disediakan .

Semua organisma terbentuk daripada sel. Organisma-organisma boleh dibahagikan kepada dua kategori iaitu

1. Organisma unisel
2. Organisma multisel.

Organisma unisel ialah organisma ringkas yang terdiri daripada satu sel sahaja.Misalnya bakteria,euglena,paramesium,ameba,klamidomonas dan lain-lain.

Organisma multisel ialah organisma yang terdiri daripada banyak sel.Misalnya manusia,ikan,hidra,cendawan,paku-pakis dan lain-lain.

Memerhati organisma unisel dibawah mikroskop.

Mikroskop,slaid,kaca penutup,bikar,kultur paramesium,cuka,larutan penunjuk bikarbonat segar,kertas turas,penitis dan kuar.

1. Titiskan kultur paramesium keatas slaid mikroskop.
2. Dengan menggunakan kuar,letakkan kaca penutup diatas kultur paramesium.
3. Perhatikan paramesium menerusi mikroskop dengan menggunakan kanta objek kuasa rendah diikuti dengan kanta objek kuasa tinggi.
4. Perhatikan gerakkannya dibawqah mikroskop.
5. Letakkan beberapa gentian kapas dibawah kaca penutup.
6. Lukis dan labelkan struktur paramesium.
7. Ulangi langkah 1 dan 2.
8. Titiskan setitik cuka di atas slaid di sisi kaca penutup.
9. Dengan menggunakan kertas turas,gantikan air kolam dengan cuka.
10. Perhatikan gerakbalas paramesium terhadap cuka.
11. Ulangi langkah 1 dan 2.
12. Titiskan setitik larutan penunjuk bikarbonat di atas slaid di sisi kaca penutup.
13. Dengan menggunakan kertas turas,gantikan air kolam dengan larutan penunjuk bikarbonat.
14. Perhatikan perubahan warna larutan penunjuk.
15. Catatkan pemerhatian anda dalam bentuk jadual saperti berikut.

1. Bagaimanakah paramesium bergerak?
2. Namakan organel yang membantu pergerakan paramesium.
3. Bagaimanakah paramesium bergerak balas terhadap cuka?
4. Apakah perubahan warna yang diperolehi apabila larutan penunjuk bikarbonat digunakan?

5.Apakah kesimpulan yang dapat dibuat?

6. Sebutkan ciri kehidupan organisma unisel yang diperhatikan dalan eksperimen ini.

Setakat ini,anda tertu menyedari bahawa setelah paramesium digunakan ,ia harus dikembalikan kehabitat semulajadinya.Nyawa adalah kurnian Tuhan kepada setiap makhluk ciptaannya.Kita patut menghargai nyawa haiwan kerana haiwan juga mempunyai hak untuk terus wujud di muka bumi ini. Mengamalkan sikap berperikemanusiaan terhadap segala yang bernyawa akan menjamin kesejahteraan hidup dibumi ini.

Dalam eksperimen di atas ,anda telah dapati bahawa Paramesium walaupun terdiri daripada hanya satu sel,boleh terus hidup dalam habitatnya.Ia boleh hidup sebagai satu unit kehidupan lengkap yang berfungsi.Paramesium boleh menjalankan semua aktiviti yang dilakukan oleh organisma multisel. Paramesium boleh menjalankan proses kehidupan saperti berespirasi,bergerak,memakan dan bergerakbalas terhadap rangsangan .Selain daripada itu Paramesium juga menunjukkan ciri-ciri kehidupan saperti pembiakan,pertumbuhan dan perkumuhan.

1. Paramesium adalah satu organisma unisel dalam kumpulan protozoa juga tetapi lebih komplek daripada ameba.
2. Ia menunjukkan darjah pembezaan yang baik dimana setiap organel menjalankan tugas yang tertentu.
3. Habitat

Paramesium boleh didapati dalam kolam air tawar,terutamanya jika terdapat bahan-bahan organik yang sedang mereput.

4. Sifat-sifat am.

1. Paramesium berbentuk saperti selipar dengan panjang lebih kurang 240 µm.
2. Terdapat dua jenis nukleus dalam paramesium,iaitu mikronukleus dan makronukleus.
3. Badannya kenyal dengan selaput pelindung berprotein dikenali sebagai pelikel.
4. Permukaan badan diliputi silium sebagai alat gerakan dan untuk memerangkap makanan.

1. Pemakanan

1. Paramesium melakukan pemakanan holozoik.
2. Makanannya termasuk bakteria dan diatom
3. Makanan ditarik bersama arus air kedalam alur mulut dan masuk kedalam sitoplasma lalu membentuk satu vakuol makanan.
4. Pencernaan makanan dilakukan dengan menggunakan enzim daripada endoplasma.
5. Makanan dioksidakan secara respirasi untuk menghasilkan tenaga atau ditukar kepada protoplasma baru bagi pertumbuhan dan membaiki bahagian yang rosak.

1. Respirasi

1. Paramesium tidak mempunyai sebarang struktur khas bagi pertukaran gas.
2. Pertukaran gas berlaku pada keseluruhan permukaan organisma secara peresapan melalui pelikel.

1. Gerakan

1. Paramesium bergerak dengan menggunakan pukulan silium.Ia terbahagi kepada pukulan berkesan dan pukulan pemulihan.
2. Paramesium bergerak kehadapan dengan pukulan berkesan silium yang menolak air dan mendorong badannya.
3. Pukulan pemulihan ialah gerakan silium untuk kembali ke kedudukan asalnya.

8. Perkumuhan

Hasil-hasil perkumuhan saperti karbon dioksida dan urea disingkirkan melalui pelikel

pada permukaan badannya secara peresapan.

9. Kawalan air (pengosmokawqlaturan).

1. Paramesium hidup dalam air tawar,oleh itu cecair dalam badannya adalah hipertonik berbanding dengan air disekelilingnya.
2. Air akan berkecenderungan memasuki badan paramesium melalui proses osmosis.
3. Jika kemasukan air kedalam badan paramesium tidak dikawal,ia akan berkembang sehingga pecah.
4. Paramesium mempunyai dua vakuol mengecut untuk menyingkirkan air berlebihan daripada badannya.
5. Vakuol mengecut ini terletak pada bahagian anterior dan posterior paramesium.
6. Vakuol ini mengecut dan mengembang secara bergilir-gilir untuk mengawal isipadu air dalam sel.

10. Kepekaan

1. Silium perasa yang panjang dihujung buritannyamerupakan satu-satunya struktur deria.
2. Paramesium peka terhadap kepekatan bahan kimia,oksigen,karbon dioksida,cahaya,sentuhan dan suhu.

11. Pembiakan

1. Paramesium menjalankan pembiakan seks dan aseks.
2. Dalam keadaan bekalan makanan optimum dan persekitaran sesuai,pembiakan aseks secara belahan dedua melintang berlaku.
3. Pembiakan seks secara pengkonjugatan antara dua ekor paramesium hanya berlaku dalam keadaan kekurangan makanan,misalnya dalam kultur.
4. Pengkonjugatan melibatkan pertukaran bahan-bahan genetik dan satu individu baru dihasilkan.

Ameba.

1. Ameba ialah suatu organisma unisel dalam kumpulan protozoa.
2. Habitat

1. Ameba hidup dalam kawasan berair saperti kolam dan anak sungai.
2. Ameba juga hidup dalam parit dengan air yang mengalir perlahan,terutama sekali dimana terdapat banyak sampah sarap atau bahan organik yang sedang mereput.

1. Sifat-sifat am

1. Bentuk badan tidak tetap.
2. Nukleus berbentuk sfera dan dikelilingi oleh sitoplasma.
3. Sitoplasma terbahagi kepada ektoplasma (luar) dan endoplasma (dalam).
4. Vakuol terbahagi kepada vakuol makanan dan vakuol mengecut.

1. Pemakanan

1. Ameba menjalankan pemakanan holozoik.
2. Makanannya terdiri daripada tumbuhan dan haiwan mikroskopik,misalnya bakteria dan diatom.
3. Ameba menggunakan psedopodium untuk memerangkap makanan dan mencernakannya secara fagositosis oleh enzim dalam protoplasma.

1. Respirasi

Pertukaran gas berlaku pada keseluruhan permukaan ameba melalui proses peresapan.

2. Gerakan

Ameba bergerak dengan mengeluarkan pseudopodium yang dihasilkan melalui pengaliran sitoplasma.

3. Perkumuhan

1. Hasil-hasil perkumuhan saperti karbon dioksida,air dan amonia yang terhasil daripada aktiviti kimia dalam ameba dikeluarkan secara peresapan pada keseluruhan permukaan organisma.
2. Hasil-hasil perkumuhan ini juga boleh disingkirkan dengan pembentukkan vakuol mengecut.

1. Kawalan osmosis

1. Vakuol mengecut adalah perlu untuk menyingkirkan air yang berlebihan dalam badannya.
2. Air dari luar masuk secara osmosis kerana kepekatan bendalir dalam sitoplasma ameba adalah lebih tinggi daripada air dipersekitaran.
3. Air akan berkumpul dalam vakuol mengecut.Vakuol mengecut akan mengembang sehingga mencapai saiz maksimum sebelum memunggahkan air keluar sel.

1. Kepekaan

1. Ameba tidak mempunyai struktur khas untuk menerima rangsangan.
2. Keseluruhan sitoplasma menunjukkan kepekaan kepada rangsangan saperti asid,cahaya dan sentuhan .

1. Pembiakan

1. Ameba menjalankan dua cara pembiakan aseks,iaitu belahan dedua dan pembentukan spora.
2. Belahan dedua berlaku apabila makanan terdapat dengan banyak.Ameba akan membesar kepada saiz maksimum sebelum membahagi dua.
3. Pembentukan spora berlaku dalam keadaan yang tidak sesuai,saperti kekeringan atau suhu yang terlalu rendah.Ameba membentuk sista yang mengandungi beberapa spora didalamnya.Sista boleh tahan keadaan yang tidak memuaskan.Apabila keadaan memuaskan,sista akan bercambah dan membebaskan spora .

Badan organisma multisel terdiri daripada berjuta-juta sel yang beraneka jenis .Setiap jenis sel berbeza dari segi saiz dan bentuk.

Organisma multisel misalnya manusia melakukan semua fungsi hidupnya melalui kerjasama antara pelbagai jenis sel yang melakukan tugas dan fungsi tertentu.

Pengkhususan sel adalah proses pembezaan sel ,iaitu proses perubahan dan penyesuaian yang berlaku pada sesuatu sel dengan tujuan mencapai struktur dan fungsi fisiologi yang spesifik. Oleh yang demikian terdapat pengkhususan sel dalam organisma multisel untuk menghasilkan organisasi berikut.

Sekelompok sel yang serupa dari segi struktur dan penyesuaian membentuk tisu bagi menjalankan fungsi khusus yang tertentu.

Tisu-tisu yang sama jenis mempunyai bentuk dan saiz yang sama.Tisu yang berbentuk paling ringkas disebut epitelium.Epitelium terbina daripada selapis sel yang meliputi permukaan badan haiwan.Epitelium memberi perlindungan terhadap jangkitan dan kecederaan.

Contoh tisu haiwan saperti tisu otot ,tisu epitelium,tisu saraf dan tisu penghubung. Contoh tisu tumbuhan saperti tisu mesofil,tisu xilem dan tisu floem.

Tisu membentuk organ.Beberapa jenis tisu yang berlainan berkumpul dan berfungsi bersama-sama membentuk organ untuk menjalankan suatu proses kehidupan yang tertentu.

Ada organ yang menjalankan satu fungsi sahaja,misalnya jantung.Jantung ialah organ yang bertindak sebagai pam,supaya darah dapat diangkut keseliruh badan .Jantung terdiri daripada tisu otot,tisu darah,tisu saraf dan tisu perantara.

Organ lain mempunyai lebih daripada satu fungsi misalnya organ ginjal .Ginjal membuang hasil perkumuhan dan ia juga menetapkan kepekatan osmosis cecair badan manusia.Hati ialah organ yang disesuaikan untuk menjalankan pelbagai fungsi.

Tumbuhan juga mempunyai organ yang terdiri darpada pelbagai jenis tisu misalnya daun,akar,batang dan buah.

Beberapa organ yang bekerjasama menjalankan satu proses kehidupan akan membentuk sistem.Sistem ini menyelaraskan fungsinya yang khusus untuk memastikan tubuh organisma multisel dapat hidup dan berfungsi dengan sempurna.

Cari maklumat dan bincangkan dengan rakan anda tentang organisasi sel pada pokok mangga dan belalang.Sediakan lapuran anda dalam bentuk carta yang ringkas dan mudah difahami.Bentangkan lapuran anda kepaqda kelas.

Sekumpulan sel dalam peparu berubah secara fisiologi dan struktur menjadi sel kanser.Apakah kesan sel kanser ke atas proses mengekalkan keseimbangan dalam badan pesakit kanser?

1. Apakah maksud istilah berikut :

a) sel b) tisu c) organ d) sistem

2. Kelaskan organisma berikut kepada organisma unisel atau organisma multisel :

Peramesium,Ameba,bubuk kayu,udang,lipas yis,bakteria,ikan ,Euglena,Mimosa.

3. Pilih fungsi dalam ruangan B yang berkaitan dengan jenis tisu dalam ruangan A.

A	B
Tisu saraf	Membantu pergerakan
Tisu vaskular	Membawa impuls saraf
Tisu otot	Melindungi organisma
Tisu epitelium	Mengangkut zat makanan
Tisu meristem	Menghasilkan sel baru

4. Mengapakah tisu otot tidak didapati dalam organ tumbuhan?
5. Namakan organ dalam badan manusia yang terdapat sebagai organ berpasangan.

1. Paramesium bergerak dengan menggerakan sebahagian daripada badannya.
2. Paramesium bergerak dengan menggunakan pukulan silium secara beritma untuk menolak air supaya daya tolakan kehadapan dihasilkan.
3. Paramesium bergerak lebih aktif dan cuba melarikan diri daripada cuka.
4. a) Penunjuk bikarbonat berubah warna.

1. Ini menunjukkan paramesium melakukan proses respirasi dengan membebaskan gas karbon dioksida.

1. Ciri kehidupan organisma unisel yang dapat diperhatikan dalam eksperimen adalah pergerakan,bergerakbalas dan respirasi.

1. Ciri-ciri kehidupan

1. bergerak
2. bernafas
3. memakan
4. membiak
5. bergerakbalas
6. berkumuh

1. Ya.
2. Diantara aktiviti yang dijalankan oleh organisma unisel ialah bergerak,respirasi,perkumuhan,bergerakbalas,membiak.
3. Jika sel retina atau sel saraf otak terdapat bertaburan diseluruh badan,manusia itu akan mengalami masalah untuk melihat ,memikir sesuatu dan membuat keputusan.
4. Tidak.Tisu kulit terdiri daripada banyak jenis sel.
5. Tisu kulit terdiri dari sel epitelium.,skoma ringkas,dermis,sel mati tanggal dan sel-sel lain.
6. Organ yang terlibat dalam sistem pencernaan

a) mulut b) esofagus c) perut d) usus besar e) usus kecil

7. Paru-paru mempunyai satu fungsi sahaja iaitu sebagai tempat pertukaran gas oksigen dan karbon dioksida semasa berlakunya respirasi.
8. Fungsi hati manusia ialah membantu proses penghadaman.
9. Pokok bunga raya mempunyai organ daun,akar,bunga,batang.
10. 8 sistem.
11. Sistem yang terdapat dalam tubuh manusia

1. sistem pencernaan
2. sistem pernafasan
3. sistem peredaran darah
4. sistem rangka
5. sistem otot
6. sistem saraf
7. sistem perkumuhan
8. sistem pembiakan

1. Bilangan sistem dalam tubuh perempuan sama dengan lelaki.
2. Kebanyakkan manusia tidak mengamalkan sikap bantu membantu saperti mana perjalanan sistem dalam badan organisma multisel.
3. Manusia seharusnya bersikap bekerjasama dan bantu membantu antara satu sama lain.

1. a) sel ialah unit binaan asas bagi semua organisma.

b)Tisu ialah sekumpulan sel yang mempunyai fungsi yang sama.

1. Organ ialah sekumpulan tisu yang melakukan fungsi khusus.
2. Sistem ialah organ-organ yang bekerjasama untuk melakukan satu fungsi fisiologi.

1. Unisel ----- Paramesium,Ameba,yis,bakteria,euglena

3.

4. Tisu otot tidak terdapat dalam tumbuhan kerana tumbuhan tidak bergerak saperti

haiwan.

5. Organ ginjal.