Nasıl ulaşılır?

Trabzon-Gümüşhane yolunun 29. km sinden Maçka'ya saptığınızda 17 km sonra Altındere Milli Parkı ve Sumela Manastırı'na ulaşabilirsiniz.

Manastırın bulunmakta olduğu yamaca 200 m lik bir yüksekliği zigzaglar çizerek giden patikadan yürüyerek ulaşabilirsiniz. 1980 sonrasında bu tırmanışı gerçekleştirmek istemeyenler için aynı seviyeye kadar çıkılan bir taşıt yolu yapılmış ve araçla taşımalara başlanmıştır. Ama hatırlatalım bu manastır inşa edilirken bütün malzeme patikadan taşınmış. Patikayı kullanarak neler çekildiğini birazda olsa farkedebilirsiniz.

Atinalı Barbanas ve yeğeni Sophronios Halkidikya'da keşiş olarak yaşamaktalarken, Bir gece Barbanas Meryem'i rüyasında görür ve Meryem ondan Pontus'ta bir manastır inşa etmesini ister. Barbanas ve Sophronios 412 yılında burada bulunan 1300 m yüksekliğindeki kayalığa manastırı inşa ederler. İmparator Justinianus zamanında geliştirilmiş ve büyütülmüş olan manastır, kütüphanesinde bulundurulan elyazmaları ile önemli bir kültür kurumu haline gelmiştir.644 yılında Trabzon'un varlıklıları tarafından manastır büyük yapılarla donatılır ve bu dönemde kütüphane gittikçe gelişir.

Trabzon Rum İmparatorluğu döneminde " Panagia tou melas " yani Karanlığın Meryemi olarak adlandırılmıştır. Zamanla bu deyiş kısaca "Tou melas" dan Soumela'ya doğru değişmiştir. 1360'da tekrar yapılmıştır. Rus Pontus Kralı III. Alexis yaptırdığı binada taç giymiştir.İki katı teras olmak üzere altı katlı olan manastırda 72 oda bulunmaktadır. Her katta sekizer oda fresklerle Andronikos ve Manuil III döneminde süslenmişti.Fresklerin çok azı günümüze ulaşabilmiştir. Çoğu 1950'lerde yerlerinden sökülerek satılmıştır. Elyazma ve kitapların bir bölümü Ankara Anadolu Uygarlıkları Müzesi'nde korunmaktadır. 100 merdiven ile çıkılan manastır, Orthodoks Hıristiyan dünyasında özel bir önem taşır.

Binanın arka kısmında bulunana mucize gösteren çeşme nedeniyle son Bizans çağında altın çağını yaşamıştır. 1461 yılında Trabzon'u alan Fatih Sultan Mehmet manastır arazisinin düzenlenmesi ve yönetimi hakkında özel bir ferman vermiştir. Duvar resimlerinin onarımları ve yenilenmelerini için fermanı Sultan Mahmut I vermiştir. Balkanlardan ve Rusya'dan yoğun yardım alan Sumela Manastır'ının mülkiyetinde15 köy bulunmaktaydı.