Civilna avijacija u BiH Izvjestaj

Sarajevo International Airport by Zahid Krkic/News

Civilna avijacija u BiH-Yves Lambert EC/ICAO kordinator za BiH

Prevod sa engleskog Zahid Krkic

STANJE 2002

Od potpisivanja dejtonskog sporazuma u decembru 1995 Bosna i Hercegovina je napravila znacajan progres u oblasti civilne avijacije zahvaljujuci ECAC-u,EUROCONTROL-u i ICAO-u.BiH je povratila suverenitet nad vecinom svog neba.Odgovornost za sigurnost i kontrolu letenja jednim dijelom predata je(Hrvatskoj i Jugoslaviji,oblasne kontrole letenja Zagreb i Beograd) pod programom "Jedinstveno Evropsko nebo"Uz pomoc EC/ICAO-a BIH se priprema da vec sljedece godine preuzme potpunu kontrolu nad svim svojim aerodromima.Kontrolu tzv. donjeg neba {ispod 9000 metara} BiH ce preuzeti 2006 u okviru CEATS programa.

KO STA KONTROLIRA U BIH

Zracni prostor	Pod kontrolom	Provajder	Planirano
Prostor izmedju 290-410	BHDCA	Hrvatska zracna kontrola i Jugoslovenska zracna kontrola	CEATS 2007
Prostor izmedju 100-290	BHDCA	Hrvatska zracna kontrola	BH Kontrolni centar 2006
TMA's-CTR's- i Aerodromi
Sarajevo	SFOR	SFOR/Air Detachment-Francuska sa BH ucescem 100% tehnika,50% zracna kontrola,0% radar	BHDCA 01.januar 2003
Banjaluka	SFOR	Direkcija civilne avijacije RS
Mostar	SFOR	SFOR/Air Detachment-Francuska	BHDCA 2003
Tuzla	SFOR	US Air Force	?

AVIO KOMPANIJE

U vremenu rekonstrukcije u BIH je osnovano nekoliko avio kompanija.Najvece su Air Bosna koja operira sa jednim MD-81sa 132 sjedista,jednim F-50 sa 50 sjedista i jednim CASA 212{za kargo operacije}.Air Srpska operira sa jednim ATR 72 sa 60 sjedista.Ove dvije kompanije koncetrirane su na regionalni saobracaj kao i na destinacije sirom Evrope kao Geteborg u Svedskoj ili Istanbul u Turskoj,destinacije su uglavnom gradovi u kojima zivi dosta BH drzavljana.Financijska situacija u ovim kompanijama je daleko od sjajne ali ja sam zadovoljan sa njihovim radom a ponajvise sa paznjom koje posvecju sigurnosti.

UPRAVLJANJE

Regulatorni/Upravni sistem je ostao nasa najslabija tacka.Postojanje tri upravne administracije{BIH,FBIH I RS} paralizira napredak koji je odredjen od strane ICAO-a.Samo jedinstvena uprava {BHDCA}finacirana je od strane EUROCONTROL-a u novembru prosle godine.Zahvaljuci ICAO-u i ECAC-u program integracije je zapoceo,prva faza trebala bi dovesti do efikasnijeg upravljanja BIH zracnim prostorom,sigurnoscu,izdavanjem dozvola za letenje itd.

AERODROMI

Aerodrom Sarajevo
Aerodrom Sarajevo je vec ostvario normalan i stabilan nacin poslovanja,360,000 putnika u 2000 godini,320,000 putnika u 2001 smanjenje u 2001 godini koje je bez sumnje uzrokovano teroristickim napadima u Sjedinjenim Drzavama.Prognoza saobracaja preko aerodroma Sarajevo uradjene su od strane japanske agencije JICA i Milano Airports
JICA prognoza

Aerodrom Sarajevo	2010 godina	2015 godina	2020 godina
Prognozirani veliki napredak	500,000 putnika	700,000 putnika	1,000,000 putnika
Prognozirani mali napredak	400,00 putnika	520,000 putnika	660,000 putnika

Milano airports prognoza .Milano airports prognoza pokazuje znatno vece cifre

Aerodrom Sarajevo	2010 godina	2015 godina	2020 godina
Prognozirani veliki napredak	-	-	2,360,000 putnika
Prognozirani mali napredak	-	-	960,000 putnika
Prognozirani prosjecni napredak	-	-	1,550,000 putnika

Aerodrom Sarajevo Master plan napravljen je uz pomoc Milan Airports koji predstavlja nuzne poslove koji trebaju poduzeti kako bi aerodrom bio u mogucnosti primiti veci broj putnika sa svojom jednom pistom.Na visini od 520 metara nadmorske visine aerodrom lezi u kotlini okruzen planinama sa puno magle{najvise u decembru i januaru}.Zimski hladni period zauzima otprilike cetiri mjeseca od novembra do kraja februara sa temperaturom od -6 C pa do -25C.Velike snjezne padavine vecinom su u decembru i februaru.Zbog konfiguracije terena kod spustanja i podizanja avioni se ukrstaju.Moderni uredjaji za navigaciju su od velike vaznosti u ovakvoj okolini zbog toga BIH mora da se koncentrira na popravak kvaliteta istih.Uz pomoc EUROCONTROL-a razvijen je plan modernizacije.Ovaj plan ce nadograditi postojeci takodje ce pokriti zamjenu instrumenata instaliranih od strane SFOR-a po njihovom povlacenju sto se posebno odnosi na Terminalni radar za aerodrom Sarajevo{TAR}.Iz razloga sto je BIH potpisnica CEATS sporazuma ovaj radar ce biti od velike vaznosti za cijeli CEATS prostor.Sa ucescem BIH u CEATS programu i sa njenim buducim clanstvom u EUROCONTROL-u zamjena SFOR-ovog radara obaceano ce proteci pod najsigurnijm uvjetima.Iz razloga sto BIH nema izlaz na more sa lukom aerodrom Sarajevo je od velike vaznosti.Prognoze o saobracaju preko aerodroma Sarajevo su optimisticne i ohrabrujuce.Zajednicka akcija SFOR-a i BIH vlasti o tranziciji aerodroma civilnim vlastima BIH osigurace da aerodrom Sarajevo uistinu postane pravi evropski aerodrom.Ostali BH aerodromi su Banjaluka,Mostar i Tuzla.
Aerodrom Banjaluka

Aerodrom Banjaluka	1998 godina	1999 godina	2000 godina	2001 godina
Broj putnika	12,582	45,423	37,715	34,460
Broj operacija	312	1,428	1,488	1,374

Aerodrom Mostar
Grad Mostar snazno obnavlja svoj ekonomski i industrijski potencijal.Katolicko svetiliste Medjugorje ce privuci mnoge carter operatore kada ovi otkriju kako je ovo atraktivna destinacija.Aerodrom Mostar zabiljezio je 12,000 putnika u 2001 godini.
Aerodrom Tuzla
Tuzla je srce industrijskog i poljoprivrednog regiona i ima veliki potencijal kargo/teretnog avio saobracaja.Tuzalnski aerodrom je trenutno zatvoren a na njemu se izvode radovi na popravci aerodromske platforme.

KARGO/TERETNI SAOBRACAJ

Prognoze prometa tereta prema istrazivanjima Milan Airports

Aerodrom	Prognozirani veliki napredak 2020 godina	Prognozirani mali napredak 2020 godina	Prognozirani prosjecni napredak 2020 godina
Sarajevo	28,750 tona	5,000 tona	17,000 tona
Tuzla	43,000 tona	7,500 tona	25,000 tona
Mostar	3,250 tona	1,800 tona	2,500 tona
Banjaluka	3,250 tona	1,800 tona	2,500 tona

BUDUCNOST

Kada uporedimo gore navedene cinjenice sa sadasnjom infrastrukturom mozemo reci da svi zahtjevi za zracnim prometom mogu biti zadovoljeni u narednih dvadesetih godina.Aerodromske piste i terminali su rekonstruisani zahvaljujuci medjunarodnoj zajednici.Posebna paznja je bila posvecena sigurnosti.Delegacija ECAC-a posjetila je aerodromu Sarajevo u oktobru 2001,u zakljuccima ove delegacije navodi se da je sigurnost aerodroma Sarajevo na zadovoljavajucem nivou.U junu 2002 ICAO ekspert za sigurnost za BIH potvrdio je isto.Jedini problem koji je utvrdjeni ovim posjetama je problem upravljanja{institucije}.
Navigacijski uredjaji i ljudski faktor{nedostatak strucnog kadra} predstavljaju poteskocu.Pomoc od strane SFOR-a u obavljanju radova navigacije i sigurnosti imala je kontra-produktivne efekte u procesu uspostavljanja civilnih struktura upravljnja sto je dovelo do velikih zakasnjenja u sljedecem{poslovi koji su vec trebali biti zavrseni}:
Terminalni radar za aerodrom Sarajevo.Raspisan je medjunarodni tender za nabavku modernog radara po standardima EUROCONTROL-a.
Kontrolori letenja
Nakon sto je 10 kontrolora leta dobili certifikat za rad na sarajevskom i 22 na banjaluckom aerodromu pokrenut je ambiciozan i intezivan program obuke:sest kontrolora primaju obuku na aerodromu Sarajevo, dvije grupe od po deset kontrolora ce proci obuku u Pragu koja ce trajati tri mjeseca.
Sljedeci koraci:
1-Upravljanje-Najbitnije je zamjeniti sadasnji smijesni sistem upravljanja na tri nivoa da bi se prilagodili slicnim organizacijama u Evropi
2-Kontrolori leta na aerodromima-dosada uradjeno mora biti sacuvano po svaku cijenu nakon povlacenja SFOR-a

ZAKLJUCAK

Nakon sedam godina BIH se priprema da preuzme potpunu odgovornost za svoj zracni prostor.Zvanicnici i eksperti u BIH zahvaljuju se na povjerenju koje im je dato.I nakon preuzimanja pune kontrole i dalja medjunarodna pomoc ce biti potrebna u nekim vidovima.Moja velika zelja je da svaka medjunarodna organizacija kao i zainteresirane drzave uzmu ovaj tekst u obzir kako bi pomogle da tranzicija sa vojnih na civilne vlasti protekne sto je moguce lakse i bolje

Yves Lambert EC/ICAO OPAS Project cordinator in Bosni a-Herzrgovina

Prevod sa engleskog Zahid Krkic

Tekst preuzet iz "EUROPEAN CIVIL AVIATION CONFERENCE MAGAZINE"
NAZAD NA VIJESTI