Cãi lại cũng vô ích. Tôi đứng lên, đeo ca-vát và đi giầỵ Trong cái xứ này, cảnh sát bao giờ cũng thắng trong cuộc đọ sức, họ có thể tước giấy thông hành của tôi, họ có thể cấm không cho tôi dự các hội nghị báo chí và nếu họ muốn một cách oái oăm, thì có thể từ chối không cấp thị thực cho tôi về nước. Đó là những cách làm không hợp pháp giữa ban ngày ban mặt, nhưng tại một nước đang chiến tranh, sự hợp pháp không cần lắm. Tôi biết có một người nấu bếp biến mất một cách đột nhiên và không sao hiểu nổi; lần theo dấu vết, người đó tìm tới Sở Liêm Phóng, nhưng ở đây người ta bảo đã thả anh bếp sau một trận xét hỏị Gia đình anh ta không bao giờ gặp lại anh nữạ Có lẽ anh đã đi theo cộng sản; có lẽ anh gia nhập một trong những đội vệ binh nở như hoa quanh Sài Gòn: Hoà Hảo, Cao Đài, quân của tướng Thế. Có thể anh đang bị giam trong một nhà ngục Pháp. Có thể đang phất một cách vui vẻ trong nghề ma cô ở Chợ Lớn, vùng người Hoa ở sát Sài Gòn. Có thể tim anh đã vỡ trong cuộc tra hỏị- Không đi bộ đâu - tôi nói - Các anh phải thuê xích lô cho chúng tôị
Phải giữ tư thế của mình chứ!
Chính vì thế mà tôi từ chối không nhận điếu thuốc lá của viên sĩ quan Pháp tại Sở mật thám. Sau ba điếu thuốc phiện, đầu óc tôi sáng suốt và hoạt động hăng hái: Nó dễ dàng quyết định được về những việc vặt đó, nhưng vẫn không xa lìa vấn đề chính: họ muốn làm gì tôỉ Tôi đã gặp Vigo nhiều lần trong cuộc chiêu đãị Tôi đã chú ý tới anh ta mê vợ đến mức phi lý, một cô gái tóc nhuộm vàng rất giả tạo, chướng mắt và cư xử như không có chồng con gì cả. Đêm hôm đó, hai giờ sáng, mệt mỏi và ỉu xìu, anh ta ngồi trong bầu không khí nóng đến lả người, giữa làn khói thuốc lá. Mũ lưỡi trai màu xanh che mắt và để giết thời gian, anh ta mở một cuốn sách của Pascal để sẵn trên bàn. Khi tôi từ chối không cho tra hỏi Phượng khuất mặt tôi, anh ta liền chịu theo ý tôi, phát ra một tiếng thở dài nói lên sự chán chường của anh ta, chán Sài Gòn, chán thời tiết nóng bức, hay chán cho tất cả cái số phận con ngườị
- Tôi rất lấy làm tiếc - hắn nói bằng tiếng Anh - nhưng tôi bắt buộc phải mời anh lạị
- Họ có mời tôi đâu - tôi nóị - Họ ra lệnh cho tôi phải tớị
- Ôi nhân viên người bản xứ! Họ chẳng hiểu gì cả!
Mắt hắn vẫn không rời trang sách trong cuốn châm ngôn y như những luận chứng buồn tẻ trong đó vẫn đang thu hút hắn.
- Tôi muốn hỏi anh một vài điều về Pylẹ
- Sao anh không hỏi ngay Pylẻ
Y quay lại phía Phượng và sẵng giọng hỏi bằng tiếng Pháp.
- Cô đã sống bao nhiêu lâu với ông Pylẻ
- Khoảng một tháng gì đó… tôi cũng không rõ nữạ
- Ông ta cho cô bao nhiêu tiền?
- Anh không có quyền hỏi như thế - tôi nói - cô ta có phải là của đem bán đâủ
- Cô ta đã sống với anh phải không? - y hỏi một cách trắng trợn - Trong hai năm?
- Tôi là một nhà báo mà nhiệm vụ là làm một thiên phóng sự về cuộc chiến tranh của các ông. Đừng có bắt tôi phải đồng thời tham gia viết các mục chuyện lăng nhăng nữạ
- Anh hiểu những điều gì về Pylẻ Xin trả lời tôi, anh Fowler. Tôi bắt buộc phải đặt ra những câu hỏi này, nhưng đây là điều nghiêm trọng. Rất nghiêm trọng xin hãy tin như vậỵ
- Tôi không là một tên mật thám. Tất cả những điều tôi biết về Pyle thì anh biết cả: Ba mươi hai tuổi, tuỳ viên của phái đoàn viện trợ kinh tế, quốc tịch Mỹ.
- Anh hình như là một bạn thân của Pyle, Vigo vừa nói vừa nhìn Phượng ở phía sau lưng tôị
Một nhân viên bản xứ vào, mang theo ba tách cà phê.
- Hay anh thích uống nước trà hơn? - Vigo hỏị
- Đúng tôi là một người bạn thân của Pyle, - tôi nóị - Tại sao lại không nhỉ? Một ngày nào đó tôi sẽ về quê, phải không? Tôi không thể mang theo cô nhỏ nàỵ Cô ta sẽ được sung sướng với hắn tạ Đây là một sự thu xếp hợp lý. Hắn tính cả việc lấy cô ta làm vợ. Hắn có gan làm nổi việc đó. Hắn là con người tốt bụng theo kiểu của hắn. Đứng đắn. Không như những tế cục súc phá quấy ở khách sạn Continaltal. Một người Mỹ trầm lặng! - tôi kết luận sự nhận định về Pyle, như tôi buông ra câu: một con thằn lằn xanh, một con voi trắng.
- Phải - Vigo nói - một người Mỹ trầm lặng.
Cặp mắt anh ta như tìm ở trên bàn giấy những từ có thể dùng để diễn đạt chính xác nhất ý nghĩ cũng như tôi đã làm. Anh ta ngồi đó, trong bầu không khí bức bối của căn phòng, chờ một người trong chúng tôi nói tiếp. Một con muỗi xông tới vo ve mở cuộc tấn công. Tôi theo dõi Phượng. Thuốc phiện làm ta lanh lẹ có lẽ chỉ vì nó làm thần kinh được thư thái và dịu đi những cơn cảm xúc. Không có gì, ngay cả cái chết, lại quan trọng như vậỵ Tôi có cảm giác rằng Phượng không nhận ra được giọng buồn và dứt khoát của Vigọ Vả lại cô biết tiếng Anh rất ít. Ngồi trên ghế tựa cứng của công sở, cô vẫn chờ đợi Pyle một cách nhẫn nạị Tôi thì hết chờ rồi và tôi thấy rằng Vigo đã nhận ra hai thái độ đó.
- Anh làm quen với Pyle như thế nàỏ - Vigo hỏi tôị
Làm sao giảng cho Vigo hiểu là chính Pyle tới làm quen với tôị Tháng 9 vừa qua, tôi nhìn thấy hắn ta băng qua quảng trường đi về phía khách sạn Continaltal, giơ cho tất cả chúng tôi xem bộ mặt linh rất trẻ trung của một con người mới nhập cuộc. Với bộ giò lênh khênh đung đưa, với mái tóc cắt theo kiểu lính thuỷ, với cặp mắt quen nhìn khoảng không rộng lớn của các khu học xá Mỹ, hắn có vẻ hoàn toàn vô hạị Những chiếc bàn trên sân thượng đều có người ngồị
- Anh cho phép tôi ngồi đây - hắn đã hỏi tôi với một vẻ lịch sự trang nghiêm - Tên tôi là Pylẹ Tôi mới tới đâỵ
Hắn khom tấm thân dài ngoằng để ngồi xuống chiếc ghế bành và gọi bia uống. Bỗng nhiên, hắn nhìn lên trời, chăm chú nhìn vào ánh sáng chói chang của buổi giữa trưạ
- Lựu đạn nổ hay saỏ - Hắn ta hỏi với giọng của một người bị hấp dẫn và đầy hy vọng.
- Chắc là xe máy đó thôi, tôi đáp, lòng bỗng thương hại cho sự cụt hứng của hắn.
Người ta thường mau chóng quên đi thời niên thiếu của mình: xưa kia tôi cũng vậy, quan tâm đến cái điều người ta gọi là tin thời sự, vì thiếu một từ gọi đúng hơn. Nhưng bây giờ tôi hết quan tâm đến lựu đạn nổ rồi; ở trang cuối của báo địa phương đã có thống kê đủ: chiều hôm qua bao nhiêu vụ nổ ở Sài Gòn, bao nhiêu ở Chợ Lớn; những tin đó không bao giờ lọt vào báo chí của người Âu cả. Dọc theo phố, những dáng thanh mảnh duyên dáng qua lại: quần lụa trắng, áo dài may sát người, tà sẻ tới đùi và in những hình vẽ màu hồng hay hoa cà. Tôi nhìn những hình bóng đó, chạnh nghĩ rằng khi tôi phải mãi mãi rời nơi đây thì tôi sẽ lưu luyến biết mấỵ
- Đẹp mê hồn đấy chứ? - tôi nói với qua cốc bia, còn Pyle thì lơ đãng nhìn họ đi lên trên phố Catinạ
- Ồ, đẹp, - hắn nói với một vẻ không quan tâm (chàng này thuộc loại chín chắn đây). - Ngài bộ trưởng rất lo ngại về những vụ nổ lựu đạn đó. Ngài nói rằng thật là phiền khi có điều gì xảy ra với… với một trong chúng tôi, tôi muốn nóị
- Cho một trong số các anh? À phải, tôi đoán rằng sẽ nhiêu khê đấỵ Quốc hội của các anh không ưng những việc như vậỵ
Tại sao ta lại hay trêu những kẻ ngây thơ? Có lẽ 10 hôm trước hắn đang đi qua quảng trường, ở Bôtxtơn, tay ôm chồng sách mà hắn sẽ chuẩn bị đọc để hiểu trước về Viễn Đông và các vấn đề của Trung Hoạ Hắn cũng không thèm nghe tôi nói gì: hắn còn đang suy nghĩ về mối quan hệ khó giải quyết giữa nền dân chủ và trách nhiệm của phương Tây: Hắn rất quyết tâm - tôi nhanh chóng hiểu ra ngay điều ấy - làm những điều tốt đẹp không phải cho một cá nhân mà cho cả một nước, một lục địa, một thế giớị Và thế là bây giờ hắn đang ở trên mảnh đất của hắn, giữa một thế giới cần hoàn thiện.
- Hắn nằm trong nhà xác à? - Tôi bèn hỏi Vigọ
- Tại sao anh biết hắn chết rồỉ
Câu hỏi đó quả là ngu xuẩn khi người ta là một thám tử, không xứng với một con người đọc Patsxcan, cũng lại không sứng đáng với một con người đã hiến cho vợ một tình yêu kỳ lạ đến thế. Người ta không thể yêu khi không có linh cảm.
- Tôi không là thủ phạm, tôi nóị
Tôi tự nhắc lại rằng điều đó là sự thật. Pyle là con người muốn đi đâu thì đi, có đúng không? Tôi tự xét nét xem mình có chút hiềm thù nào đối với anh chàng thám từ đa nghi này không, nhưng không thấy chút nàọ Chỉ có mình Pyle là chịu trách nhiệm thôị Cái chết phải chăng là cái số phận tốt nhất dành cho mỗi chúng tả - Bộ óc của con người nghiện như tôi nghĩ như vậỵ Nhưng tôi thận trọng nhìn Phượng: vố này đau cho cô ta quá đấỵ Cô ta chắc đã yêu Pyle theo kiểu của cô: dù có mến tôi thật, cô đã chẳng bỏ tôi để về với hắn saỏ Cô đã bị lôi cuốn bởi tuổi trẻ, bởi hy vọng, bởi sự trang nghiêm, ấy thế mà những điều đó không giữ được lời hứa hẹn bằng tuổi trung niên và sự chán chường. Cô ta ngồi yên nhìn hai người chúng tôi và tôi tin rằng cô cũng vẫn chưa biết gì. Có lẽ tốt hơn là tôi đưa có về trước khi cô đoán ra sự thật. Tôi sẵn sàng trả lời các câu hỏi nếu làm như vậy có thể chấm dứt cuộc vấn đáp này một cách chóng vánh, vừa giữ được sự mơ hồ, để sau rốt nói riêng với cô về cái chết của Pyle, xa cặp mắt của viên cảnh sát, xa những chiếc ghế rắn chắc và chiếc bóng đèn không có chao với những con bướm đem lượn chung quanh.
- Anh cần biết về hoạt động của tôi trong những giờ nàỏ - Tôi hỏi Vigọ
- Từ 18 tới 20 giờ.
- Tôi uống rượu lúc 6 giờ tại khách sạn Continaltal. Những người bồi chắc nhớ rõ. Tới 6 giờ 45 phút, tôi xuống bến cảng xem bốc dỡ những chiếc máy bay Mỹ. Tôi nom thấy Uynkin của hãng AP bên cửa rạp Magiestic. Rồi tôi vào xem phim, phía cửa bên. Chắc nhân viên ở đó nhớ, vì họ trả lại tôi tiền lẻ. Sau đó tôi thuê xe kéo đi về quán cơm "Cối xay cổ". Tới nơi khoảng 8 giờ 30 phút và ăn một mình. Grango cũng ở đó, anh có thể hỏi hắn xem. Rồi thuê xe trở về nhà lúc 9 giờ 45 phút. Tìm ra người kéo xe cũng không đến nỗi khó. Tôi chờ Pyle tới, lúc 10 giờ, nhưng hắn không tớị
- Anh chờ hắn ta để làm gì?
- Hắn gọi điện thoại cho tôi, nói muốn gặp vì một điều quan trọng.
- Anh hẳn nghĩ gì về câu chuyện đó?
- Không. Đối với Pyle thì cái gì chẳng quan trọng.
- Còn cô tả Người tình của Pylẹ Cô ta ở đâu, anh có biết không?
- Cô ấy chờ hắn ở ngoài phố, lúc giữa đêm. Cô ta rất lọ Không hay biết gì cả. Anh xem, đến bây giờ cô ta vẫn chờ hắn đấỵ
- Rõ!
- Anh tưởng thật sự rằng tôi giết hắn vì ghen tuông hay tưởng rằng chính cô ta là thủ phạm… mà giết hắn vì lẽ gì nhỉ? Hắn định lấy cô ta đến nơị
- Phảị
- Anh tìm thấy hắn ở đâủ
- Dưới sông gần cầu Đa Kaọ
Quán ăn "Cối xay cổ" ngay cạnh cầụ Trên cầu là cảnh sát võ trang, quán ăn lại có lưới thép ngăn lựu đạn. Ban đêm qua cầu thì không được an toàn, vì ở bờ bên kia sông sau khi mặt trời lặn nằm trong tay Việt Minh. Thế là tôi đã ăn bữa cơm tối cách thi hài hắn không đầy 50 m.
- Điều đáng phàn nàn là hắn dính vào không biết bao nhiêu việc, tôi nóị
- Xin nói thẳng ra là tôi cũng không luyến tiếc gì hắn. Hắn đã gây ra nhiều điều rắc rốị
- Xin trời che chở cho chúng ta khỏi những người ngây thơ và ngoan đạo
- Người ngoan đạỏ
- Ồ phảị Ngoan đạo theo kiểu của hắn. Anh là tín đồ Thiên Chúa giáo theo kiểu La Mã. Cách xử thế của hắn, anh không sao hiểu nổi đâụ Vả lại hắn chỉ là một tên Mẽo khốn kiếp.
- Anh nhận dạng hắn một chút thì có phiền lắm không? Xin lỗi nhé. Thủ tục thôị Một thủ tục không có gì thú vị lắm.
Tôi cũng không cần mất công hỏi tại sao anh ta không chờ một nhân viên nào của phái đoàn Mỹ, vì tôi biết tỏng ra rồị Những phương pháp của người Pháp rất cổ xưa đưới mắt những người lạnh lùng như chúng tôi; họ tin ở lương tâm, ở ý thức tội lỗi; phải đặt thủ phạm trước tội ác hắn đã gây ra xem hắn có đổ sụp xuống, có tự thú không? Tôi tự nhủ một lần nữa là tôi vô tội, khi qua một cái cầu thang xây bằng đá xuống tầng hầm nơi máy lạnh kêu vo vọ
Họ lôi xác Pyle ra giống như khi người ta kéo một ngăn nước đá và tôi nhìn. Những vết thương đã đóng băng nom lạnh lùng vô tri giác.
- Anh xem, - tôi nói, - sự có mặt của tôi có làm các vết thương há miệng đâủ
- Anh nói gì?
- Phải chăng đấy là một lý do để tôi phải có mặt ở đâỷ Thử thách về việc này việc khác? Nhưng anh làm cho hắn băng giá như đá rồị Ở thời trung cổ làm gì có máy làm lạnh.
- Anh cũng công nhận điều đó à?
- Đúng thế.
Pyle có vẻ lạc lõng hơn bao giờ hết; đáng lẽ hắn phải ở lại nhà thì hơn. Tôi hình dung ra một tập album gia đình, trong đó có ảnh hắn đang rong ngựa trong một trang trại hoa lệ, đang tắm ở bãi Long Island, hay giữa bọn đồng sự trong một phòng làm việc nào đó tít trên tầng thứ hai mươi bạ Hắn là thuộc về những toà nhà chọc trời, về những thang máy lên trực tiếp, về kem lạnh, về rượu Máctini kẹp thịt gà của con tầu hoả đi từ NewYork về Boston.
- Không phải chết bởi vết thương này đâụ - Vigo vừa nói, vừa chỉ vào vết đam nơi ngực. Hắn bị dìm chết trong bùn.
- Các anh làm công việc nhanh thật.
- Bắt buộc phải làm như thế, trong thời tiết nàỵ
Họ đẩy ngăn kéo vào và đóng cửa lạị Cửa viền cao su cho nên không nghe tiếng sập.
- Tóm lại, anh không giúp được gì cho chúng tôi hiểu thêm ư? - Vigo hỏị
- Chẳng giúp được gì.
Tôi đi bộ cùng Phượng trở về nhà: Chẳng cần giữ tư thế gì nữạ Cái chết đã mang đi tất cả những sự sĩ diện ngay đến cả cái sĩ diện của kẻ bị cắm sừng phải che đậy nỗi đau của mình. Phượng vẫn không ngờ việc gì đã xảy ra và tôi lại không biết báo tin cho cô ta một cách từ từ và dịu dàng. Tôi là một nhà báo: tôi tư duy bằng những đầu đề lớn. “Quan chức Mỹ bị ám sát tại Sài Gòn". Làm việc cho một tờ báo không dạy cho anh những sự gượng nhẹ cần có khi báo một tin buồn. Ngay lúc này tôi vẫn phải nghĩ đến công việc của tờ báo của tôi và tôi hỏi Phượng:
- Tôi vào phòng điện tín một lát có làm phiền cô không?
Tôi để cô ở ngoài phố, gửi bức điện đi và ra tìm cô. Đó chỉ là một việc cần làm theo thủ tục: Tôi không rõ các phóng viên người Pháp đã được báo cho biết chưa, hoặc Vigo đóng kịch chơi (có thể như vậy lắm) và những người làm công việc kiểm duyệt sẽ ngăn bức điện của tôi lại cho tới khi những người Pháp gửi xong điện của họ đị Tờ báo của tôi sẽ nhận được tin từ Paris trước. Không phải vì Pyle là một nhân vật rất quan trọng. Nhưng không thể điện về những điều cụ thể của sự nghiệp của hắn, về điều trước khi qua đời hắn đã chịu trách nhiệm về cái chết của ít nhất 50 người khác. Viết như vậy thì quan hệ Anh - Mỹ sẽ rắc rối, và ngài bộ trưởng sẽ hoảng hồn. Ngài bộ trưởng rất cưng Pyle vì tấm bằng tốt nghiệp của hắn … ồ, về một đề tài mà các trường Đại học Mỹ thường cấp tốt nghiệp, như "Giao dịch chung", kỹ thuật sân khấu, hay cả Khảo sát về Viễn đông (hắn đã học hàng đống sách).
- Pyle đâu rồỉ Phượng hỏị - Họ muốn gì?
- Về nhà đã, - tôi nóị
- Pyle có tới không?
- Chẳng biết sẽ tới đó hay tới nơi khác.
