'Deze film is op alle fronten een perfecte opvolger van Hitchcocks 'The
Birds' ' beweerde de de achterkant van de videoband enthousiast. Helaas
kan ik niet zeggen dat ik deze mening deel. Na zeker 4 keer 'The Birds'
helemaal gezien te hebben, ben ik er nog steeds vreselijk enthousiast over
en met het analyseren ben ik 'm alleen maar meer gaan waarderen. Met 'The
Birds II' was dat absoluut niet het geval. De eerste keer dat ik 'm keek
vond ik het wel een aardige film, vooral omdat de personages symphatiek
overkwamen. Wat me wel meteen opviel was dat men het gebrek aan spanning
heeft geprobeerd te compenseren met een grote hoeveelheid gruwelijkheid:
Het komt meerdere keren voor dat we van dichtbij zien hoe iemands gezicht
wordt opengereten door vogelklauwen, en wat ook vaak voorkomt zijn veel
te lange shots, van veel te dichtbij gefilmde, uitgepikte ogen. Zoals ik
al eerder geschreven heb, bleef er na analyse al helemaal geen spaan meer
van de film heel. Ik zal nu beide films gaan vergelijken op verschillende
punten, die voor dit onderzoek belangrijk zijn.
Geluid en muziek
Dit punt is niet erg makkelijk te vergelijken, aangezien 'The Birds'
alleen gebruik maakt van geluid en 'The Birds II' alleen van muziek. Natuurlijk
zit er in die laatste ook geluid, maar daar is niets noemenswaardigs mee
gedaan, daarom zal ik dat buiten beschouwing laten.
In beide films worden geluid en muziek vooral gebruikt om spanning
mee op te bouwen, door bijvoorbeeld vleugelgeklapper en vogelgeschreeuw
in 'The Birds' en over het algemeen door een 4-noten-piano-thema-met-kleine-secundes
in 'The Birds II'. Beide manieren werken wel, maar de vogelgeluiden zijn
concreter dan muziek, en hebben daarom misschien meer effect. In principe
lijkt het mij bij het onderwerp van beide films ook logischer om geluid
te gebruiken in plaats van muziek, of op z'n minst een combinatie van beiden.
In de meeste thrillers is het namelijk zo dat hetgene wat gevaarlijk is
niet iets concreets is, maar bijvoorbeeld een samenzwering, of iets dat
juist absoluut geen geluid wil maken,zich niet wil aankondigen, zoals een
(sluip)moordenaar. In dat geval zul je wel terug moeten vallen op muziek
om spanning op te bouwen, omdat geluid gewoonweg geen optie is. In deze
films is geluid (namelijk dat van de vogels) juist de meest logische optie.
Ik denk dat dat een facet is wat er aan meewerkt dat het geluid van 'The
Birds' overtuigender is dan de muziek van 'The Birds II', stomweg omdat
vogelgeluid in dit verhaal de meest logische vorm is om spanning op te
wekken.
Daarbij lijkt er bij 'The Birds' meer aandacht aan het geluid besteed
te zijn dan bij 'The Birds II'. Nou ja, meer aandacht is denk ik verkeerd
gesteld. In 'The Birds II' is het grootste gedeelte van de muziek akoestisch,
wat betekent dat het productieproces flink wat tijd in beslag zal hebben
genomen, en hoewel telkens gebaseerd op hetzelfde thema, is de muziek wel
vaak echt mooi en zo nu en dan behoorlijk complex. Dus het is beter om
te zeggen dat er bij 'The Birds' effectiever mee om is gegaan, en er misschien
beter over nagedacht is wat bij de kijker het best aan zou komen.
Relatie beeld-geluid
Bij 'The Birds' lijkt aan één stuk door rekening te zijn
gehouden met de eerder genoemde stelregel van . Als het beeld op een bepaald
moment veel eisen stelt aan de kijker (omdat het moeilijk te volgen is,
of wat vaker voorkomt, als het heel emotioneel of belangrijk is), eist
het geluid weinig tot niets van onze aandacht op. Vaak wordt er even aandacht
gevestigd op een detail (bijv in scene 5) door, als hetgeen waar het om
gaat in beeld is, het geluid even weg te laten vallen, zodat alle aandacht
een ogenblik op het beeld gevestigd is en de belangrijke beeldinformatie
zeker opgenomen wordt.
'The Birds II' probeerde dit effect met name in emotionele scenes op
een andere manier te bereiken. Ten eerste hebben ze bepaalde instrumenten
of instrumentengroepen gekoppeld aan bepaalde situaties zoals onder het
kopje 'Einde analyse' in 'The Birds II, het geluid' staat beschreven. Ik
denk wel dat dat ook een manier is die werkt, alleen wel via een omweg.
De manier van 'The Birds II' (trouwens ook het vaste spanningsopbouw-patroon)
werkt volgens een conditioneringsmethode. Telkens zien we dezelfde combinaties
van beeld-inhoud en muziek/instrumentarium. En aangezien de meeste combinaties
die in deze film gebruikt worden vrij cliché zijn, zijn we al redelijk
'voorgeprogrammeerd'. Er worden dus onbewust vaste 'links' in ons hoofd
gelegd: Kleine secunde = spanning, gevaar; strijkers met lange slepende
noten=drama enz. Deze manier werkt absoluut, zoals ik al zei, maar is niet
verrassend en minder direct dan de manier die 'The Birds' gebruikt.
Het grootste verschil in de relatie beeld-geluid tussen deze twee films
is denk ik het doel dat de makers gehad hebben met het toevoegen van geluid.
Natuurlijk is dat in allebei de gevallen ook een kwestie van sfeer toevoegen
geweest, maar in 'The Birds' verschaft het geluid ook regelmatig extra
informatie over het beeld of het verhaal (bijv scene 8), terwijl het in
'The Birds II' alleen lijkt te dienen om het plaatje dat het beeld geeft
wat krachtiger te maken en wat meer in te kleuren.