(http://www.kayseriden.biz/icerik.asp?ICID=266)

Bergama ve Miletos gibi batıya bakışımlı tiyatrolardandır. Panayır Dağı’nın eğiminden yararlanılarak yapılan tiyatro, ilk kez Lysimakhos Dönemi’nde inşa edilmiş ise de bugüne gelen tiyatronun İmparator Cladius zamanında yeniden inşaasına başlandığı, İmparator Trayanus M.S. 98-117 döneminde tamamlandığı bilinmektedir.

İzleyicilerin oturdukları auditorium (cavea) da yarım daireyi aşar. Orkestra tabanından en üst noktasına kadar olan yüksekliği 38 m.’ yi çapı da 154 m.’ yi bulur. 25.000 kişiyi alabilecek genişliktedir. İki diazoma ile 22'şer basamaklı üç kısıma bölünmüştür. Bunlar ima, media ve summa cavealardır. Auditorium akustik ve optik kusurları gidermek amacıyla bütünüyle içbükey bir kesite sahiptir. Ima cavea Kerkides denilen on iki dikine merdivenle 11 cuneus ya da dilime ayrılmıştır. Ima caveadan sonra, media ve summa caveada kerkideslerin miktarı orantılı olarak artmakta; yirmi üç kerkides bulunmaktadır.

Kuzey ve güney analemma duvarının üst cavealara ulaşabilmesi için yapay bir dolguya gereksinim olmuştur. Çünkü, arazi uçlarda hemen hemen sıfırlanmaktadır. Kuzey analemma duvarı üzerindeki bir yazıta göre Roma Dönemi’nde auditorium üzerinde bir velum (çadır bezinden güneşlik) bulunduğu anlaşılmaktadır.

Efes Büyük Tiyatrosu’nda “demos” denilen, tüm Efeslilerin katıldığı toplantılar da yapılmıştır.

M.S.54 yıllarında St.Paul'un bu tiyatrodan Efes'lilere seslendiği ve büyük tepkiyle karşılandığı rivayet edilir. M.S.1.yüzyılda, İncil Vaazı için Apostle Paul tarafından Efes'de geçirilen zaman üç yılı aşkın bir süredir.Geleneğe göre,bu tiyatroda pagan ibadeti kınayan bir vaaz verdi."The Acts of the Apostles" a göre (19:23-41), Paul'ün bu Vaazı tiyatroda gümüş Artemis heykelleri satmakta olan Efesliler tarafından hoş karşılanmadı:Şehirde büyük bir kargaşa oldu.

M.S. 3. yüzyılda ardarda meydana gelen depremler sonucunda Ephesos’un şehir merkezinde barınmak imkansızlaşır. Bu öngörülemeyen doğal afet sonucunda Tahribat tabakalarında

HEROON - ANDROCLES :

VARIUS HAMAMI : Bazilikanın doğusundaki bina kalıntıları Varius Hamamına aittir.Yapı M.S.2.yy Roma dönemine tarihlenir.Kesilmiş mermer bloklardan yapılmış olan hamam soğukluk(Frigidarium),ılıklık(Tepidarium ve sıcaklık(Caldarium)bölümleri bulunur.40 metrelik koridorundaki mozaikler ise 5.yy da yapılmıştır.Varius Hamamı'nın kazıları henüz tamamlanmamıştır.

Odeion un doğusunda, çok iyi korunmuş yapı kalıntıları, araştırmacılar tarafından bir hamam olarak tanımlanmıştır...

KURETLER CADDESI :

İki kenarında da tabanları mozaikli ve üzerleri örtülü sütunlu galeriler vardır. Dükkan, ev ve öteki yapıların kapıları bu galerilere açılır.

Efes Müzesi’nde sergilenen Konsül Stephanos Heykeli de bu caddede bulunmuştur. Caddenin tabanı mermer plakalarla kaplıdır. Bunun altında geniş bir kanalizasyon sistemi vardır. Tepelere doğru her yöne ilerleyen dar sokaklar bu Caddeden başlıyordu. IV.yy da meydana gelen depremler her seferinde Kuretler caddesini yıkmış ve caddeyi kullanılamaz duruma getirmiştir. Sonuncu sarsıntıdan sonra cadde, şehrin başka taraflarından getirilen sütun ve kayıp mimari elemanlarla yeniden yapıldı.Kolonların özelliklerindeki farklılık bu gün bile farkedilebilir. Kuretler Caddesi son halini IV.yy dan itibaren almıştır..

EFES GENEL :

MAGNEZIA KAPISI ;

OKTAGON:

9 m. uzunluğundaki kare kaide, mermer bir lahitle gömülmüş genç bir kadın içeren mezar odasına sahiptir.

Kaidenin üzerinde sekiz köşeli, basamaklı bir altyapı ile Korinth düzeninde etrafı sütunlarla çevrili bir cellası bulunan sekizgen bir yapı bulunmaktaydı. Piramidal basamaklı çatıyı bir küre taçlandırmaktaydı.

Buraya gömülen kişi büyük bir olasılıkla Kleopatra’nın Efes’de öldürülen en genç kızkardeşi IV. Arsinoë idi.

Mimari bezemeler yapıyı İmparator Augustus (M.Ö. 27 – M.S.14) dönemine tarihlemektedir...

TİCARET AGORASI GÜNEY GİRİŞİ / MAZEUS-MİTHRİDATES KAPISI : (M.Ö. 4-3)

BAHÇE

Devlet Agorasında bulunan Augustus (ya da Isis) Tapınağı'nın alınlığı, avlunun güney galerisi üstünde bire bir ölçülerde yeniden kuruldu. Efesliler, bilemediğimiz bir nedenle yıkılan İsis tapınağının alınlığını süsleyen heykelleri topladılar ve Domisyan Meydanına taşıyarak, oradaki Pollio çeşmesinin havuz kenarlarına yerleştirdiler. Bu arada, İsis tapınağı İmparatora yaranmak için bir Augustus tapınağına dönüştürüldü; Imparator Augustus'ün aslında Antonius ve Kleopatra olayından dolayı Mısırlılar'a ve onların dinlerine karşı bir sempati duymadığı biliniyordu. Ziyaretçilere sunulan alınlıktaki heykeller, tapınaktaki orjinal hallerine göre düzenlenmiştir. Ortada, Poseidon'un oğlu Cyclops Polyphem oturuyor; sağında Ulysses ona şarap dolu bir tas uzatıyor; Ulysse'in arkasında iki yoldaşı, biri keçi postundan yapılmış bir kapda, diğeri büyük bir kasede şarap getiriyorlar; alınlığın sağ tarafında Ulysse'in, kılıçlarıyla ahşap bir kazığı sivriltmekle meşgul olan diğer arkadaşları görülüyor. Hikayenin geri kalanını biliyoruz, Homeros'un Odyssey'sinde detaylı olarak anlatılmış: Polyphem sarhoşluktan sızınca, Ulysse ve arkadaşları sivriltilmiş kazıkla onun tek gözünü çıkarır böylelikle Cyclops mağarasından kaçmayı başarırlar.

Tasvirini yaptığımız alınlığın altındaki galeride kazılarda bulunan bir çok sütun kronolojik olarak sergilenmiş. İlk sıradaki İyonik sütun başlıklar Efes türünün en eskileri; M.Ö. VII. ya da VI. yy' lara ait ve St John Kemeri'nin restorasyon çalışmaları sayesinde ortaya çıkarıldı. Boğa başları ile süslü iyonik sütun başlığı ise Efes Bazilikasından gelmiştir. (M.S. I. yy). Korint ve kompozit sütun başlıklar hellenistik veya roma yapılarından gelmiştir. Son olarak, sarkıtlı sütun başlıkları erken dönem Osmanlı eserlerine aitti.

Avlunun batı duvarı karşısında, çoğunluğu Helenistik Dönem'e ait cenaze stelleri (mezar taşları) sergilenmiş . Bu taşlar konu ve şekillerine göre sınıflandırılmaya çalışıldığında, Helenistik dönemde, seri halde üretildikleri dört atölyeden geldikleri farkediliyor. En eski atölye M.Ö. III. yy' da üretime başlamış ve iki yüzyıl boyunca mezar taşı üretmiştir. Oyma ustalarının isim yazma alışkanlığı olmaması atölyelerin adlarının tanımlanmasını neredeyse imkansız hale getiriyor. Bu mezar taşlarında, mezar sahibi kâh oturur durumda, kâh yarı uzanmış, ya da bazen at sırtında temsil edilmiş, akrabaları ise her iki yanda üzüntülerini ifade ederken, bazen birlikte elleriyle veda işareti yapar vaziyetteler.

Avlunun ortasında Efes'te çok rastlanan, bir güneş saati sergilenmiş. Bu, her bölümünde bir grek harfi bulunan 12 dilimli içbükey bir çeyrek küre, ( greklerin, alfabelerinin ilk harflerini numaralama için kullandıkları bilinir); merkeze, gölgesi güneş saatini gösteren ince bir metal çubuk sabitlenmiş. Güneş saatinin gövdesi üzerindeki yazıt bize bu eserin İmparator Caracalla (188-217) ve annesi Julia Domna'ya (158-217) ithaf edilmiş olduğunu açıklıyor. Efes'in bir çok sokak kaldırımında hâla, taşlara oyulu, bölümlere ayrılmış daireler görebilirsiniz: bunlar ortalarına sıkıştırılmış metalik iğneleri kaybolmuş güneş saatleridir; tüm gelip geçenlerin zamanı öğrenmesini sağlıyorlardı.

Avlu ortasındaki havuzda fıskıye olarak kullanılan yunus süren Eros heykellerine gelince, roma döneminde de benzer bir şekilde kullanılmış olmalılar.

Sütun başlıkları serisinin sonunda sergilenen döşeme mozayiği Vedius gimnazyumu yanındaki bir binanın salonuna ait. Bitkisel ve geometrik motiflerle işlenmiş ve M.S. IV. yy' a tarihleniyor.

Arka bahçe

Arka bahçede sergilenen tüm objelerden en ilginci şüphesiz, Saint Jean Bazilikası kazılarında bulunmuş ve öneminden dolayı 'Efes Anıt'ı' diye anılan, 152 satırlık bir yazıttır. Bir Roma gümrük nizamnamesi olarak düzenlenen yazılı anıt başlangıçta Efes limanına dikilmiştir. Daha sonra, Bizans döneminde, bazilikanın minber yapımında tekrar kullanılmak üzere yerinden kaldırılmıştır. İmparator Neron tarafından 9 Temmuz 62 tarihinde yazdırılmış bu yönetmelik Asya'daki gümrük vergilerini toplamakla görevli genel çiftçilerin hak ve yükümlülüklerine ilişkin bildiriydi. Netekim, bilmeniz gerekir Roma devrinde, tarifeler ve diğer vergiler bugünkü gibi devlet yetkilileri tarafından değil, bu işlem, o yılki ürünü (daha doğrusu ürünün bir kısmını) devlet adına toplayan özel kuruluşlar tarafından yapılırdı; buna vergi işinin kiralanması denirdi. Diğer birçok Roma eyaletinde olduğu gibi, Asya'da da gümrük tarifesi malların değerinin % 2,5'u olarak uygulanmıştır. Bu metin sayesinde gümrük vergilerini toplamak için kullanılan prosedür hakkında bilgi ediniyoruz: seyahate çıkan insanlar 'gümrüğe' bagajlarını göstermek zorundaydılar. Bazı mallar bu tür gümrük ücretlerinden muaf tutulmuşlardı; gıda ürünleri ve İmparator, Roma devleti veya ordusu adına üretilmiş tüm mallar. Bu istisnaların dışında, şahsî giyim ve kullanım eşyaları, gezginlerin hizmetçi köleleri vergilendirilmemişti. Aksine, bu eşyalar, zaten kendileri de bir mal gibi alınıp-satılan, bir köleye aitse her biri kendi vergisini ödemek zorundaydı.

Avluda bulunan sütunbaşlıklı kolon, lahit ve griffonlar (yakındoğu ve Akdeniz mitolojisinde yer alan, zamanla Türk mitolojisine de geçen aslan gövdeli, kanatlı ve kartal başlı; göğü, tan ağarışını, gücü ve bilimi simgeleyen düşsel varlık.) Efes'in 13 km kuzeyinde bulunan Belevi Mozolesi'nden gelmiştir. Belevi anıtsal mezarı, dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilen, Halikarnas'ın ünlü Mausolesi'nin bir benzeri olup, boyutları daha mütevazı idi. Mezar odasında, kapağına cenazenin büstü, yarı uzanmış pozisyonda oyulmuş bir lahit bulunmuştur. Lahtin yan yüzleri onbir adet siren figürünün narince işlendiği uzun bir frizle süslenmiş. Mitolojide Sirenler, Hades'in yeraltı krallığında ölülerin ruhlarını taşıyan kuş bedenli ve kadın başlı varlıklardır. Bu anıt mezarın, M.Ö. 246 yılında Efes civarında öldüğü bilinen Seleukos kralı Antiochos II'ye ait olduğu düşünülüyor. Lahitin yanında anıtın piramidal çatısının akroter kısımlarını oluşturan mermer griffonları ve küreleri görebiliriz.

Burada, aynı zamanda 'Müzler lahiti'ni de belirtmek zorundayız. Bu lahdin kenarlarına alçak kabartmalar halinde Müzleri betimleyen, her biri, sütunlarla çevrili kemerli bir niş içerisine yerleştirilmiş olarak oyulmuştur. ( Mitolojide Müzler, tanrıların kralı Zeus ile bellek tanrıçası Mnemosyne'in kızları olan, Apollon önderliğindeki bir koroda, tanrıların bütün şenliklerinde şarkı söyleyip, dans eden, sanat ve bilimin koruyucusu, ilham tanrıçaları veya perileri olarak kabul edilir. Dokuz adet olan bu Müzler şunlardır: 1* Euterpe, flüt (müzik), 2*Erato, korolu-lirik-aşk şiirleri, 3*Kalliope, destan-epik şiir, 4* Kleio, tarih, 5* Melpomene, tragedya, 6* Polymnia, kutsal şiirler, 7* Terpsikhore, dans, 8* Thalia, komedya, 9* Urania, Gök bilimi. ) Soldan başlayarak, tanıyalım: Euterpe bir çift-flüt taşıyor, sonra CLIA, Tarih Müzü. Ortada ölen kişinin portresi betimlenmiş. Sağda Calliope ve Erato bir sitar ve bir arp (lir) taşıyorlar. Köşede Melpomen ve Thali, Tragedy ve Komedi Müzleri tiyatro oyuncu maskeleri tutuyorlar. Diğer tarafta Urani, astronomi Müzü, bir gök küre taşıyor. Son olarak bir sopa tutan genç kadın Terpsişor, Dans Müzü ile Polyhymnia, Pandomim Müzü. Vedius gymnasiumu yakınlarında bulunan ' Müzler lahiti', M.S. III. yy'a tarihleniyor, ancak, lahit kapağı üzerine kazınmış haç ve yazıt, Bizans döneminde devşirme olarak kullanıldığını kanıtlıyor.

Arka bahçenin ortasında bir beşik tonozlu Selçuklu kervansaray yapısı da görülecek; bu binanın orjinalinde daha uzun olduğunu düşünüyoruz ama bir hamam inşaatı çalışması sırasında kısmen yıkılmış. Bu binanın yanında Efes ve Selçuk'ta bulunan değirmen taşı örnekleri sergilenmektedir. Tahıl, zeytin, tuz vs. öğütmek için kullanılan bu değirmenler, Neolitik dönemden günümüze kadar Anadolu halklarının yaşamlarının en vazgeçilmez ögelerinden biridir. Bu değirmenlerin taşlarını yapmak için tercihen bazalt gibi çok sert bir taş seçiliyordu. Bulunanların en eski örnekleri Kalkolitik döneme ve İlk Tunç Çağına kadar iniyor; bunlar basitce, arada bulunan tahılı ezmek için biri diğerine sürtülen, 30-40 cm eninde iki dörtgen taştan oluşuyor. Evlerde sık kullanılan tip, iki yuvarlak taştan oluşurdu; üstteki taş, alttaki taşa karşı elle döndürmek ve böylece tahılı ezmek için, ahşap bir kol ile donatılmıştı. Bu model herhangi bir değişikliğe uğramadan, Helenistik dönemden Osmanlı İmparatorluğunun sonuna kadar kullanılmıştır.(yani yirminci yüzyıla kadar). Su gücüyle çalışan ve getirdiği kolaylığı hayal edebileceğimiz değirmenler bulunmadan önce, bazı önemli değirmenler, taşı uzun bir sırık yardımıyla döndüren bir ya da iki adam vasıtasıyla çalıştırılıyordu.

Hamam

Efes Müze'sinin arka bahçesinde, büyük bir kubbeli bina görürsünüz; bu, Beylikler döneminde Selçuk ilçesinde inşa edilmiş altı hamamdan biridir (XIV. yy). Saadet Hatun Hamamı olarak adlandırılan bu hamam 1979 da restore edilmiştir.

Roma döneminde Hamamlar, insanların günlük yaşamlarının temel bir kurumu ve olmazsa olmazı gibiydi; buna rağmen, sonraları, Ortaçağ’da ve Bizans dönemin’de hamam türü tesislerin yapımına olan düşkünlük yavaş yavaş kayboldu ve Batı'da tamamen yok olarak bitti. Ama Doğuda, Selçuklu sonra Osmanlının gelişiyle Hamam, lâyık olduğu değeri yeniden buldu ve o günden beri bu adı aldı. Saadet Hatun Hamamının genel durumu Roma hamamlarınınkinden farklıdır: soğuk bölüm(frigidarium), ılık bölüm(tepidarium) ve sıcak bölüm(caldarium), ancak bir yüzme havuzu bulunmadığına dikkat çekelim. Buna karşılık 'Göbek Taşı' diye adlandırılan, masaj ve terlemenin gerçekleştirildiği özel bir yer vardır. Hamama gelenler terlemek ve vücut kaslarını gevşetmek için önce sıcak taş üzerine yayılarak yıkanma işlemine başlıyorlardı. Türk geleneğinde, yıkanmadan önce, masaj ve tellak denilen bir uzmana kese yaptırılırdı. Üstelik, müslüman geleneği, evlilik hazırlıkları yapılırken, hamamda geçen müzikli ve eğlenceli bir ânı da gerekli görüyordu. Bugün Saadet Hatun Hamamı, Osmanlı Dönemi hamamlarının aksesuarlarından oluşan bir koleksiyonun sergilenmesine hizmet ediyor: kadınlar kadar erkeklerin de kullandıkları, sünger havlular, peştemallar, tahta takunyalar, hamam tasları vs.

Genellikle bazı önemli Türk hamamları çift hamamdı, öyle ki tek bir ısıtma merkezi (külhan), yan-yana ama biribirinden bağımsız, biri erkeklere ayrılmış diğeri kadınlara, iki ayrı hamamı beslerdi. Küçük boyutu göz önüne alındığında, Saadet Hatun Hamamı erkekler ve kadınlar için farklı saatler uygulayan basit bir hamamdı.

Mezar Bulguları Salonu

Günümüze kadar Efes'in hiçbir nekropol'ünde sistematik bir kazı yapılmamıştır. Bu salonda sergilenenler tesadüfen bulunan mezarlara aittir. Bizans dönemine kadar mezarlara hediye koyma alışkanlığı vardı, fakat Hıristiyanlığın gelişi yavaş yavaş bu geleneği ortadan kaldırdı. Gömülen kişinin toplumsal konumu ve ekonomik durumu, değerli hediyeler bulunan anıt mezarların yapımına sebep oluyordu. Salonun sağ tarafında, bir diyagram (şema) Anadolu'da mezar geleneğini açıklıyor ve Selçuklu mezarlarından Tunç Çağınınkilere kadar farklı mezar tiplerini gösteriyor. Efes'de keşfedilen en eski mezar, St. John Bazilikasının otopark inşaatı sırasında tesadüfen keşfedilen bir Miken mezarıdır; İçinde bulunan objeler mezarın M.Ö. 1300 - 1400 lere tarihlenmesini sağlıyor; bunlar ilk vitrinde sergilenmişler.

İzmir'in batısında kurulmuş bir antik kentten almıştır. Ticaret Agorası altında yürütülen sondajlar sırasında, VI. yy. dan kalma bir tanesi açığa çıkarıldı; İçerdiği hediyelerle birlikte salonun ortasında sergilenmektedir. İkinci bir vitrin, Klazomen lahitlerde bulunan bazı objeleri tanıtıyor. Hıristiyanlığın ilk zamanlarında, Yedi Uyurlar Mağarası çok ziyaret edilen bir mezarlıktı, çünkü diriliş inancının bir çeşit kutsal yeriydi, üstelik bir biri üzerine yığılı mezarlar bulunmuştu. Yedi Uyurlar efsanesi hakkında bilgiyle birlikte oradan alınan mezar objelerinin küçük bir bölümü bu salonun doğu duvarının karşısında sunulmaktadır. Sağ tarafta, orijinali İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi'nde bulunan, bir mağarada uyumakta olan yedi kişi ve köpeklerini müslüman inancına göre betimleyen bir on altıncı yüzyıl minyatürünü görebilirsiniz. Bir başka belgede ise, Vatikan'da korunmuş olan, X. yy., Aziz Basil II Takvimi çizilmiş; orada da uyumakta olan, yedi Hıristiyan genç, zamanın giysileriyle görülüyor.

Bir vitrin cam eserlere ayrılmış; bunlar rengârenk olup 'Fenike' diye sınıflandırılan, bir kısmı Efes'deki arkaik mezarlardan çıkan; diğerleri Geç Hellenistik ve Roma Dönemi'ne ait olanlar. Alttaki bilezikler Bizans döneminden. Bu vitrinin yanında, M.Ö. II. yy'a ait alınlıklı bir stel bulunmakta; ortada, uzun boylu bir kişiyi görülüyor: bu ölen kişi, öbür dünyaya gidiyor, yakınları ise veda etmeye gelmişler. Yanda bulunan iri mezar taşı, Dor düzeninde bir binanın ön cephesine benziyor; ölen kişinin büstü, yüksek kabartmayla, kıymetli metallerden yapılmış tacın çalınmaması için demir parmaklıklarla kapanmış bir niş içerisine oyulmuş. Yazıtında, Diyocle'nin kızı Olympia'nın mezarı olarak bildiriliyor.

Salonun bir köşesinde, 'Anadolu'da Ana Tanrıçanın Evrimi' açıklanıyor. Bir girintiye yerleştirilmiş Kybele ( Sybel) heykeli, Türkiye'deki müzelerde yaygın bulunan tipte: tanrıça iki aslanın arasında bir tahta oturmuş vaziyette ( eser M.Ö. V. yy'a ait ). Kybele'ye ait diğer anıt taşlarda alınlıklar var ve Tanrıçadan başka, Zeus ve Atte'nin figürleri oyulmuştur. ( Atte, Kybele'nin aynı zamanda sevgilisi de olan Rahibidir ). Bir harita tanrıça'nın Anadolu'daki önemli tapınım merkezlerini gösteriyor. Bir duvar vitrininde, Devlet Agorası'nın güneybatı köşesindeki bir kuyudan çıkarılmış, çoğunlukla I. yy'a ait objeler sunulmaktadır. (belki de bir 'dilek kuyusu'ydu.)

ARTEMIS Salonu

Burada Artemis heykelleri ve mabet içerisinde ve sunak çevresinde bulunan, Artemisum'a sunulmuş adaklar sergilenir. Müzenin en ünlü iki Artemis heykeli, karşılıklı iki duvar önünde birbirine bakacak şekilde sergilenmiştir: Biri (batıdaki), 2,92 m. boyunda, 'Büyük Artemis'; diğeri 'Güzel Artemis' olarak adlandırılır. Her ikisi de sağlam bir durumda Prytaneum'da bulunmuştur. Büyük Artemis asya tiplidir. Kolları üzerinde iki küçük aslan taşıyor. Bacakları birbirine kaynaşmış, kolları ise öne doğru uzanmış, zenginlik dağıtıyor. Bakışları derinden ve uzaklara, bir tanrıçaya yaraşır şekilde. Başında üç katlı bir taç. En üst katın üç cephesi, her biri dört sütunlu İyon Tapınağı; altında, sfenksler ve kemerleri taşıyan grifonlar, başının arkasındaki Ay, iki yandan, beş aslan ve grifonlarla sarılmış. Gözleri iri ve yüz hatları dolgun. Küpeleri ve iki sıra kolyesi var. Göğsünde dört sıra yumurta şekiller asılı; bunlar önce göğüs sanıldı, sonra yumurta oldukları düşünüldü ve en son, aslında tanrıçaya kurban edilmiş boğaların testisleri olabileceği fikri geliştirildi. Bu üç tezin her şeyden önce ortak yönü hepsinin de bereket ve bolluğu işaret etmesidir. Bakire bir tanrıça olmasına rağmen, o lohusa kadınların koruyucusuydu. Heykelin, öne uzanmış kolları kırılmış. Sağ kolundaki delik ya Antik tamir gördüğünün işareti, ya da eller için bir metal destek olduğu düşünülebilir. Mabetinde olduğu gibi heykel sadece yüz ve elleri gösteren kıymetli kumaştan bir giysi giymiş, altın kaplama olduğu bile söylenebilir. Kalçasının üzerini, rozet ve arılarla (Efes'in sembolü) süslenmiş dar bir kemer sıkmakta. Etek pleleri yerlere kadar uzanıyor (heykelin tabanı kayıp). Dört bir yandan, içinde aslan, koç, geyik, boğa, grifon ve arı figürleri olan karelere bölünmüş (her sütunda 6 kare). Yanlarda sadece tek figür bulunurken, orta sütunda, ilk beşte üçer, son karede iki figür bulunmaktadır. 'Büyük Artemis' heykeli M.S. I. yy'a tarihlenmektedir, 'Güzel Artemis' ise ondan elli yıl daha geç devre ait.

Sadece boyu 1,74 m. olan Güzel Artemis heykeli öncekine çok benziyor ama mermeri daha beyaz ve iyi kaliteden. Özenle parlatılmış ve altınla kaplanmış (sadece boynun sağ tarafında birkaç iz kalmış). Tacı kayıp. Zarif kolyesinin üst sırası nikelerle alt sırası burç işaretleriyle işlenmiş. Eteği, sadece ucu farkedilen ayaklara kadar daralarak inmekte. Tanrıça’nın her iki tarafında, kutsal hayvanı olan birer geyik bulunuyordu.

'Güzel Artemis'in yanında, önceki ikisiyle aynı şekilde ama başı kayıp başka bir tanrıça heykeli daha var. Bu da göğsünde Nikeler ve Zodyak işaretleri taşıyor. M.Ö. VII. yy ait olup Artemision kazılarında bulunmuştur. Ayrıca buna benzer fildişinden yapılmış heykelcikler bulunmaktadır. Ayrıca çok nadir bir parça: bir adak nesnesi olan kaya kristalinden bir fincan.. Kilden, mermerden, fildişinden, bronz ve altından yapılmış çeşitli objeler adak nesneleri olup, M.Ö. VII-V. yy lara tarihlenir: fildişi koç kimmerlere ait bir eserdir. Salonda bulunan Amazonlar kabartması bir kopyadır. At heykeline gelince (M.Ö. IV. yy), Artemis sunağı üzerinde duran arabanın bir parçası. Bu salonda sunağa ait başka mimari elemanlar da vardır: sunaktaki özgün konumları bir resimle belirtilmiş. Son olarak, genç bir adam başı bir fragmandır (kırık parça).

IMPARATORLUK KULTU VE PORTRELERI SALONU

Efes'in altın çağını yaşaması ve kenti süsleyen büyük anıtların inşa edilmesi Roma İmparatorluğu zamanında olmuştur. Dört kez 'nèocore' ( Imparator tapınağı koruyucusu) olarak, Samos, Bergama ve Smyrna gibi rakip şehirleri geride bırakmıştır. Domisyan Mabedi ve Olympeion (Hadrien Mabedi) dışında, imparatorluk kültüne adanmış diğer, Caracalla ve Valerian'a adanan tapınakların yerleri bilinmiyor. Domisyan Mabedi kazıları tamamlanmış ve tapınak sunağı ve devasa bir imparator heykelinin baş ve diğer parçaları müzeye taşınmıştır. M.S.128 de, İmparator Hadrian Atina'dan Efes'e geldi ve kendini Olimpiya-Zeus'un yeniden doğuşu olduğunu ilan ederek, efeslilere imparator adına, Olympeion adı verilecek ve büyüklük bakımından Ön Asya'nın dördüncüsü olacak bir tapınak inşa etme yetkisini verdi. Bizans döneminde bir taş ve kireç ocağı haline dönüşmüş ve bir çok mimari ögenin surların yapımında dolgu malzemesi olarak kullanılmış olması günümüzdeki harap durumunu açıklamaktadır. Olympeion kazılarının henüz tamamlanmadığını da hatırlatalım.

Salona girişte soldaki heykel Konsül Stefanos'unkidir. Bir elinde mendil diğerinde konsüllük bastonu bulunmakta; mendilini kaldırarak bir yarış veya bir gösterinin başlama sinyalini veriyor olmalı. Bu VI. yy bizans eseri, zamanın tipik portre sanatının tam bir örneğidir. Artemis salonu'ndan ayıran duvarın karşısında III. yy'dan kalma altı portre görülür: ilki afrikalı bir melez ve diğerleri Efes'in önemli kişileri.

Salonun batı duvarının karşısında, Kuretler Caddesi'ndeki tapınağın elemanlarından küçük bir Hadrian tapınağı düzenlenmiş; yapının reconstrüksiyonu izlenimi veren tasarımın iki tarafında mabetin dört elemanlı alınlık süsü sergilenmiş; İlk üçü sırasıyla şu şekillerden oluşuyor: bir çok tanrı ve tanrıçalar, at sırtında domuz avlayan Androcles, Amazonlar tanrılarla ve Amazonlar Dionysos ve maiyetiyle birlikte. Frizin dördüncü elemanına gelince, farklı bir konusu var: Soldan başlayarak, yeniden tanıyalım: Athena Selene (Ay), bir adam, Apollon, bir kadın, Androcles, Hercules, Theodosius'un babası, İmparator Theodosius, Artemis, Teodosius'un Annesi ve Theodosius’un oğlu ve tekrar Athena. Frizin ilk üç parçası Hadrian zamanına ait, yani M.S. II. yy, dördüncüsü ise IV. yy'da, tapınak tamir edilirken eklenmiştir. Bu frizin ardından, üç heykel başı sergilenmiş; bunların ikisi idealize kadınlar ( belki Artemis?) üçüncüsü ise bir adam portresi.

Aynı sırada bu salonun en güzel eserleri arasında sayılan bir İmparator Trajan portresi bulunuyor. Sonra Domitian Tapınağı kazıları sırasında bulunan bir sunak geliyor; dörtgen planlı bu sunak alçak kabartmalarla süslenmiş: dar yüzünde bir boğanın kurban edilmesi, en geniş yüzeyinde kılıç, kalkan, ok-kını ve kask gibi savaş silahları. En üstteki süse gelince, bir lotus motifi ve palmiye yaprakları betimlenmiş.

Odanın kuzey duvarı önünde sırayla, İmparator Germanicus (M.Ö.15 - M.S.19), İmparator Augustus portresi (M.Ö.31 - M.S.14) Augustus ve karısı Livia heykelleri (alınlarında haçlar görülen bu heykeller, erken Bizans çağına, bu heykellerin parçalandığı döneme tarihlenir), kıvırcık saçları arkaya taranmış bir kadın başı (M.Ö.20-10) ve İmparator Neron'un bir portresini(M.S.54-68) göreceksiniz.

Karşı tarafta, Konsül Stefanos heykeli'nin yanı başında, İmparator Commodus (M.S.180-192) ve İmparatoriçe Aquilia Severa (M.S.218-222)'nın büstleri, sonra, başının her iki tarafında yerleştirilmiş bronz sabitleme yerlerini yorumlayarak, aslında altın ya da gümüşten (şimdi kayıp olmuş) bir taç giydiği hükmüne varılacak, bir kadın başı. Nihayet, bu salonun bilinen son eseri, Anadolu'nun doğusunda Partlar'a karşı savaşan İmparator Marcus-Aurelius ve Luclus Verus'un (M.S.161-180) betimlendiği yüksek kabartmalardır. Bu kabartma, ilk baştaki sergilendiği yerden alınarak yerleştirildiği Selsüs Kütüphanesi önünde bulundu. Bu yüksek kabartmanın çoğu parçasının şimdi Viyana Müzesi'nde bulunmakta olduğunu hatırlatalım.

Yer: Turizm danışma karşısı, Park yanı

Tel: 0232-892-6010 / 0232-892-6011/ Çalışma saatleri: Salı-Pazar 8:30-18.00.

Asklepios'un tapınaklarına Asklepion denir.Buralar aynı zamanda ilk çağın hastaneleridir.En büyüğü ve en ünlüsü Bergama'da olanıdır...

MERMER CADDE :

Ephesos Artemis Tapınağı’ndan başlayan önce Vedius Gymnasionu’nu ve stadiumu geçerek tiyatronun batısı ile agoranın doğusundan ilerleyen ve kütüphanenin önünden doğuya kıvrılarak Devlet Agora’sına çıkan, arkasından da Magnesia Kapısı’ndan itibaren kuzeye yönelip tekrar Artemis Tapınağı’na varan kutsal bir yol bulunuyordu. Bu Kutsal Yol, Celsus Kütüphanesi ile Büyük Tiyatro arasında “Mermer Cadde” adını alır. Büyük ve düzgün mermer bloklarla kaplı cadde M.S. 5. Yüzyılda yeniden yapılmıştır. Altından geçen kanalizasyon sistemi denize kadar uzanır.

Caddenin doğusunda, Geç Roma Dönemi’ne ait bir stoanın kalıntıları bulunur.Batı kıyısı cadde yüzeyinden iki metre yükseltilerek imparator Neron Dönemi’nde (M.S. 54-68) üzeri kapalı bir stoa durumuna getirilmiştir. Cadde seviyesinden yüksekte olan portikoya Ticaret Agorasının ikinci katı açılır. Caddenin stoa tarafındaki dar yaya kaldırımı üzerinde, Aşk Evi’nin reklamı esprisi yapılan Bizans Dönemi’ne ait yazıtlı bir kadın başı, yanında sol ayak ve kalp olduğu söylenen figürler vardır. Caddenin bu kıyısında bulunan gladyatör kabartmaları, kentin değişik yerlerinden toplanarak burada sergilenmiştir. İlkçağ’da cadde tabanının onarılmış bölümlerinde, Roma Dönemi arabalarının 10-15 cm.’ ye varan tekerlek izleri görülebilir.

MEMMIUS ANITI ;

SELÇUK - EFES ARKEOLOJI MÜZESI

Sadece yerel nesnelerin sergilendiği Selçuk - Efes Müzesi sahip olduğu eserler açısından Avrupa'nın en büyük ve en zengin müzesidir.

TERAS EVLER BULUNTULARI SALONU

Efes örenyerindeki arkeolojik kazılarda son otuz yıldır yapılan araştırmalar bir semte özellikle kentin elit kısmının oturduğu Roma şehir merkezine odaklanmıştır. Bu yerleşim bölgesi Kuretler Caddesi’nin güneyinde uzanıyor ve düz çatılı evleri Pion dağının eteklerinde yükseliyordu. Bu evler eski zamanlarda çok yaygın kullanılan bir plana göre, yani merkezi bir avlu etrafında düzenlenmiş çeşitli oturma alanlarından oluşan peristile planlı inşa edilmiş. Odaların çoğu mozaik ve duvar resimlerince zengin bir süslemeye sahiptir. Kazılar bu evlerin en eski M.S. I. yy da inşa edildiğini ve kesintisiz 7. yy a kadar iskân edilmiş olduğunu gösteriyor; bu uzun süre zarfında deprem ve yangınlar yüzünden defalarca tahrip olmalarına rağmen her seferinde onarılıp yeniden kullanılmışlar.

Evlerin kazılarında bulunan esas nesneler genelde ev mobilyaları ve heykelciklerden oluşmaktadır. 1978 yılına kadar, bütün bu aramalar sırasında bulunanlar, fresk ve mozaikleri dahil, müzeye alınmıştı, ancak bu tarihten beri buluntuları bulunduğu yerinde bırakılmak için çalışılıyor.

İlk salon tamamen evlerin yıkıntılarında bulunan nesnelere ayrılmış; bazılarının kopyaları yapılmış ve evlerde tekrar yerleştirilmiştir. Solda üzerinde bronz objelerin sergilendiği ilk vitrini görürsünüz. Bunlardan biri beşinci yüzyıldan kalma büyük bir Oenochoé; ziyafetler de şarap dökmek için kullanılan bir nevi sürahi. Bu obje son zamanlarda garip aksilikler yaşadı: 1972 yılında çalındı ve yasadışı yollardan İsviçre'ye ihraç edildi, daha sonra sergi için ABD'ye Metropolitan Müzesi'ne gönderildi, ancak orada tanınıp farkedildi ve sahibi-müzeye geri döndü. Elinde mızrak tutan, oturmuş, sakallı bir adam heykelciği temsili bir Serapis’dir; Mısır İskenderiye kentinin ana tanrısı. M.S. II. yy’dan kalma bu heykelin Efes'teki varlığı bize sürpriz olmamalı çünkü antik çağda bu iki büyük liman arasında çok yakın ticari ilişkiler vardı ve Mısır'dan Efes'e çok sayıda sanat eserleri geliyordu.

Bu ilk vitrinin yanında başı ve sembolü olan asası kayıp olmasına rağmen ince bir işçiliğin görüldüğü mermer Asklepios heykeli bulunur. M.S. I. yy a tarihlenen bu heykelin özelliği, yontulmuş Asklepios olarak Efes'te bulunan tek örnek olmasıdır.

Asklepios heykelinin yanı başındaki köşede İmparator Tiberius ve annesi Livia'yı temsil eden iki büstün arasına yerleştirilmiş bir bronz yılan görülebilir. Her üçü de M.S. I.yy.ın ortalarına tarihlenir. Tiberius İmparator Augustus'un evlatlık oğlu, Livia eşi yılan ise evin koruyucu sembolüdür. Kendi üzerine kıvrılmış ve saldırmaya hazır vaziyette gösterilmiş. Pulları üzerinde hala yaldız izleri farkedilir. Yanında bulunan mermer dikdörtgen blok bir anıt taşıdır. Ön tarafı üç sıra yaprakla örülmüş altı adet taç ile süslenmiştir.

Bu stelin yanında bir Athena heykeline ait devasa bir baş görülür. Kaskının altında saçları, uzun lüleler halinde boynundan aşağı inmekte olan tanrıça dosdoğru öne bakmaktadır. Alnında ve kulak loblarindaki görülebilir delikler aslında heykelin mücevher bir kolye takmış olduğunu göstermektedir. Athena başının yanında bir dizi küçük nesnelerin sergilendiği büyük bir vitrin yeleştirilmiştir. Aralarında bir mücevher kutusu dikkat çeker. Bu vitrinde görülebilen kandiller antika lamba şekillerinin çeşitliliği hakkında geniş bir fikir veriyor; bunlardan biri sandalet giymiş ayak şeklinde, bir diğeri fil görünümünde; ötekilerse daha geleneksel. Mısır tanrısı Serapis figürüyle süslenmiş iki lambayı destekleyen bir şamdan tasarısını da unutmayalım. Yine aynı vitrinde fildişinden yapılmış nesneler bulunmakta: Afrodit figürü, bir saç tokasını, hayvan başları da bıçak saplarını süslemek için kullanılmış olmalı. Diğer fildişi ürünler merhem hazırlamak için kullanılan iğne ve kaşıklardır. Ayrıca çocuklar için oyuncak görevi yapmış küçük horoz vs gibi pişmiş-toprak figürleri atlamamak gerekiyor; bunlardan biri tekerlek ile donatılmış ve bir ip yardımıyla çekilecek şekilde tasarlanmış. Bir flüt kartal kanadı şeklinde yapılmış. Yine bu vitrin antik dönemin sonuna tarihlenen renkli cam bilezikler içerir. Genel olarak bu cam bilezikler çocuklar için tasarlanmıştı, büyüklerse daha değerli malzemelerden yapılmış bilezikler takıyorlardı. Salonun ortasında, bir önceki vitrinin hemen yanında sergilenen Yunus Süren Erosu temsil eden bronz heykelcik salonda sergilenen en güzel parçalardan biridir. Bu heykelin muhtemelen bir havuza ana dekoratif unsur olarak bir su fıskıyesi (su yunusun gözünden çıkıyordu) görevi yaptığı şüphesiz. Yunus dalgaların üzerinden atlıyor ve Eros bir eliyle sırt yüzgecinden tutarak mutlu bir şekilde onu sürüyor. Bu hayat ve hareket dolu heykel M.S. II. yy a tarihlenir ve Efes'te mermer birçok kopyalarıyla tanınır.

Salonun girişine gelirsek, sağda rastlayacağımız ilk vitrin bir Artemis heykeli barındırır. Bu çalışma sadece M.S. II. yy'a aittir ama, 'Arkaik Artemis' diye adlandırılır, çünkü sahip olduğu tarihten daha çok, arkaik devir yontularını andırır. Orjinalinde tanrıça bir elinde yay ve diğerinde bir ok tutması gerekirdi, ama ok gibi yay da tamamen kırık ve kayıp. Bu, sağ bileğinde gördüğümüz onarım izleri ile birleştiğinde, antik çağlarda heykelin tahrip edilmiş ve sonra onarılmış olduğunu gösterir.

Bir sonraki vitrinde muhteşem bir cam plato sergilenmiş. Bu obje M.S. II. yy Roma dönemi cam sanatının en güzel örneklerinden biridir. Bir meyve kâsesi gibi ayarlanmış bu plato pek çok parçaya ayrılmış halde bulunmuş, eksik parçaların yerine aynı renk polyester eklenerek tekrar yapıştırılmış.

Aynı sırada eski Efes evlerinde sık kullanılan mobilyaya örnek bir portatif bronz masa görülür. Masa platosunu desteklenen tripod masayı alçak veya yüksek ya da geniş veya dar ayarlanabilecek şekilde düzenlenmiş. Aynı vitrinde şüphesiz I.yy a ait, kentin önemli bir kişisine ait bir onur şilti (etandar) bulunur.

Gene aynı salonun doğu duvarında, Efes Müzesi’nin en ünlü eserlerinden ikisini hayranlıkla seyretmeyi kaçırmayalım: biri mermer biri pişmiş topraktan yapılmış iki Priapus heykelciği. Priapus bereketi sembolüze eden bir tanrıydı. Mermerden olanın başı yok, buna karşılık etkileyici bir erkeklik organı ile donatılmış. Gerçekten, devasa penisi meyveyle dolu ağır bir tepsi tutar. Diğer priapic heykelciğe gelince bu, pişmiş topraktan bir tanrı, yenidoğan erkek çocuklarının ve uykunun koruyucusu olarak bilinen mitolojik Mısır karakteri olan Bes heykelciği. Tam bir karikatürize örneği bu figurin, kendi boyu kadar bir erkeklik organına sahip. Başının üst kısmında, bir ip yardımıyla figürünü duvara asmaya yarayan, şimdi kırılmış, askı yerinin izleri görülüyor.

Aynı tarafta, kahverengi mermerden oyulmuş bir Atys başını (Tanrıça Kybele'nin rahiplerinden biri) görebileceğiniz büyükçe bir vitrin bulunuyor. M.S. II. yy dan kalma bu kaliteli çalışmanın başının sol tarafı ve frik başlığının ön kısmı eksik.

Aynı vitrinde, Augustus'ün, kızı Julia ve Agrippa'dan doğan torunu Gaius Caesar'ın küçük bir büstünü görüyoruz. Bir çocuk görünümünde temsil edilmiş ve portresi Augustus zamanının sanat özelliklerini yansıtıyor.

Başı beyaz mermer, gövdesi sarı lekeli oniksden, diğer bir küçük büst ise II. yy a ait bir imparatora ait. Aslında büstün başının bir şekilde çıkarılabilir olması bize sürpriz olmamalı çünkü antik Romada, başsız heykelleri seri üretmek sonra ona müşterilerin taleplerine göre yontulmuş bir baş uyarlamak oldukça sık baş vurulan pratik bir yöntemdi; örneğin imparator ölürse yahut bir rakibi tarafından tahttan indirilirse sadece eski başı yenisininkiyle değiştirivermek yeni heykel yontmaktan daha ucuz ve daha kolaydı! Yine aynı vitrinde M.S. II. yy'a ait ince bir işçilikle kahverengi lekeli mermere oyulmuş muhtemelen bir prens portresi olan büstü göreceksiniz. Aynı vitrinde II. yy' a ait bir beyaz mermer büst şarap tanrısı Dionysos'u temsil ediyor. Tanrının saçı bir sarmaşık taç ile korunmuş. Fildişinden oyulmuş küçük siyah baş, bu rengi, bulunduğu evdeki yangın sonrasında almış. Bir heykelin gövdesi üzerine oturtmaya yarayan deliği boynunun altında ferkedeceksiniz.

Yanda bulunan mermer heykelin kararmasının nedeni de gene bir yangın. Bu, antik sanatın klasiği, elinde bir rulo papirüsle süslü bir koltukta oturan resmi bir görevliyi temsil ediyor. Yan tarafta Mısır tanrıça ve tanrılarını temsil eden, siyah yahut koyu yeşil taştan çeşitli heykelcikler sergilenmiş. Hemen hemen hepsi M.Ö. VI. ya da VII. yüzyıllara ait. Bu odada sergilenmekte olan nadir parçalar arasında bronz Mısırlı rahib heykelciğini de saymamız gerekir. M.Ö. VI. yüzyıla ait bu heykel Mısır heykel sanatının geleneksel standartlarına tamaman uyuyor: Rahip kolları vücuduna yapışık, bir bacağı ileride, büyük bir ciddiyet içinde temsil edilmiş; omuzunda, üzerinde hiyeroglif yazılar bulunan bir leopar derisi; boynunda, rahip fonksiyonunu gösteren inek kafataslı bir kolye taşıyor. Salonun batısındaki duvarda küçük nesnelere ayrılmış bir vitrin bulunuyor, en ilgiçekicileri vitrinin ortasına yerleştirilmiş: bunlar M.Ö. V.yy'a ait minyatür biblolar(kore), yüzleri çok idealize ve omuzdan tutturulan ince peplos giysili Helen genç kızları. Vitrinin diğer küçük objeleri M.S. I. yy'dan III. yy'a kadar tarihleniyor. Vitrinin yanındaki bronz büst bir filozof portresidir. Yarı yatık vaziyette, kolu bir amforaya dayanmış küçük mermer karakter heykeli şehrin güney-doğusuna kurulmuş bir su kemeri vasıtasıyla Efes'e su temin eden nehiri canlandıran, yerel tanrı, Marnas'ı temsil ediyor. Bu heykel şehir su dağıtım havuzunun bir dekoratif unsuru: su anforanın ağzından akıyordu.

Vitrinlerin orta sırasında bir Mısırlı rahip heykeli yanında çocuk olarak tasvir edilmiş bir Eros başı görülür; Ünlü Yunanlı heykeltraş Lysippus'un 'yay tutan Eros' adlı ederinin bir Roma kopyasıdır. Sanatçının ustalığını ortaya koyan bu güzel baş, Efes Müzesi'nin en güzel mücevherlerinde birisidir. Eros'un başının arkasındaki duvar dibi, üzerinde diğer heykellerin sergilendiği kaidelere ayrılmış. Bunlardan birincisi M.S. II. yy'a ait 'tavşan Eros' diye adlandırılan eserdir. Elindeki bir tavşanı, ayaklarının dibindeki, onu ağzıyla tutmak için boynunu uzatmış bir köpeğe kaptırmadan tutan, Kanatlı Eros. Bugün köpeğin sadece arka kısmı kalmış, vücudunun geri kalanı kaybolmuş.

Aynı sıradaki eski ince yüzü bir deri bir kemik yaşlı adam portresi, M.Ö. 342 – 292 yıllarında yaşamış ünlü komik şair Menander'indir. Bu büst yunan orjinalinin geç bir roma kopyasıdır. Onun yanıbaşında bir Socrates başı sergileniyor. Ünlü filozof, açık alınlı ama bol saç ve sakallı, yaşlı bir adam olarak tasvir edilmiş. Kazı sırasında bu baş bulunduğunda burunu kayıptı; daha sonra Sokrates'in görünümü tanımlanarak o na yeniden satir Silenus'un burnuna benzer bir burun yapılmıştır.

Salonun çıkış tarafında, dar bir duvar çıkıntısına, bir Efes evinin bir köşesi tamaman buraya taşınarak sergilenmiş. Duvarın ortasında kemerli bir niş içerisinde avcı Artemis heykeli bulunmakta. Bu, orjinali M.Ö.IV.yy'a ait eserin M.S.I. yy da yapılmış bir kopyası. Yandaki kızmızının hakim olduğu fresk filozof Sokrates'i temsil etmekte: adı başının üstüne Yunan harfleriyle yazılmış. Bu fresk M.S. I.yy'a ait. Freskin bir benzeri de teras Evler'in bir duvarında bulundu. Bunlar ünlü flizofun ender portrelerinden ikisidir.

Aynı duvarda az öncekiyle aynı zamanda bulunan diğer freskler sergilenmekte. Bunlardan biri, alkollü içki dolu bardaklar sunan hizmetçi ile panterlerin eşliğinde Eros ve bir tahtta oturan bolluk ve bereket tanrıçası Demeter’i temsil ediyor. Bu duvarın ön kısmında, bir havuzda günlük eşyalar sergilenmiş: bir amfora, bir çark, deniz dibinde balıkları canlı tutmak için kullanılan gövdesi delikli başka bir amfora.

Efes teras evlerde kullanılan masalar günümüzünkülerden, daha uzun boylu ayakları ve ağır dekorlarıyla farklıdırlar. Misafirlere yemek sunumu genelde evin ana odasında olurdu; konuklar sedirler üzerinde uzanmış pozisyonda yemeklerini yerlerdi. Masa ayakları daha çok heykel olarak düzenlenmiş, öyle ki bu şekilleriyle masanın üst kısmı görülemiyor. Buna Örnek, duvarın önündeki Dionysos heykelini andıran ayağı gösterebiliriz.

Anıt Çeşmeler Salonu

Antik dönemde, çeşmeler (nimfeler) kentsel planlamada önemli rol oynamış. Genel olarak zengin insanlar tarafından inşa edilmiş ve dikkat çekici yerlere yerleştirilmiş; dekorlarını sütun ve heykeller oluşturur ve ön kısımlarında bir ya da daha fazla havuzu bulunurdu. Çeşmeler salonuna girildiğinde, salonun sağında ilk olarak görülenen eser klasik dönemin özelliğini yansıtan bir Zeus başı, tabi ki Roma (M.S. I. yy'a tarihleniyor).

Salonun ortasındaki iri heykel 'Dinlenen Savaşçı' dır. Elinde kılıcı, kalkanı üzerine yarı uzanmış vaziyettedir. Orjinalinde bu heykel bir anıtsal çeşmenin üçgen alınlığında bulunuyordu.

Salonun sol köşesinde, bir niş içerisinde ‘Polyphem Grubu’ heykeli görülür ki orijinalinde önce Augustus(Isis) Mabedinin alınlığına ama daha sonra da Pollio çeşmesinin havuzu kenarına yerleştirilmişti. Grubun ortasında ‘Polyphem kyklopu’ (Dev) dizlerinin üzerinde yeni öldürdüğü bir adamın cesedinden bir parça tutmakta, önünde cesetler bulunmakta; bir tarafında Ulysses ve arkadaşları ona şarap getirmekteyseler de, öbür tarafında onlar kyklop'un gözüne bir kazık saplamanın hazırlığı içindeler. Bu çalışma I. yy'a aittir.

Polyphemus grubun önünde, Trajan Çeşmesi heykelleri bulunmaktadır. İlki bir ağacın dalına yaslanmış, başı öne eğik çıplak bir genç adam görünümünde resmedilmiş Dionysos'u temsil eder; önünde bir kafes ve yanında uykuya dalmış bir satyr bulunmakta. Duvarın önüne yan yana dizilmiş diğer heykeller ise, Dionysos’u ve imparatorluk ailesi üyelerini temsil ediyor. Duvara yerleştirilmiş bir çizim, heykellerin Trajan çeşmesi'ndeki yerleşim yerlerini gösteriyor. Androcles ile köpeği(ki büyük bir kısmı eksik) ve göbeği üzerinde bir deniz kabuklusuyla, yarı çıplak, Afrodit. Salonun son kısmında, Laecanius Bassus ('Su Sarayı' diye de bilinir) çeşmesi'nden getirilen heykelleri görebilirsiniz. Sağdaki, Poseidon'un oğullarından, bir deniz yılanı şeklinde kuyruğu olan, Triton'dur. Ayrıca giysilerinin şeffaflığından beden hatları farkedilen su perileri (nimfeler) yer almakta. Duvarın önündeki sakallı ve kasklı asker başı, M.Ö. V.yy orijinalinin bir roma kopyasıdır. Diğer başlar idealize edilmiş baş ya da portrelerdir.

Son Keşifler Salonu

Çeşmeler salonundan sonra yakın zamanda bulunan nesnelerin sergilendiği salona geçilmektedir. Girişte sağda duvar vitrininde küçük Bizans objeleri sunuluyor. Bronz haçlar ve haç şeklinde kalıntılar vitrinin beyaz duvarına asılmış; tarihleri VI. ile XII. yy lar arasına rastlıyor ve arasından bazıları 'çarmıhda İsa' yı ya da azizleri temsil ediyor. Vitrinin alt kısmında, X-XII yy'a ait bir seri sırlı kase bulunuyor; bunlar krem renkli ve ortalarına 'Sgraffito' tekniğiyle oluşturulmuş bir kuş betimlenmiş. (bu teknik, yüzey tabakasının, bir renkli desen oluşturacak şekilde aşındırılması tekniğidir). Sabuntaşına oyulmuş 'Ikonlar'çok iyi hazırlanmış ve çoğunluğu X uncu yy'dan sonrakilere benziyor; piskoposları temsil ediyorlar. Birincisi İsa ve Meryem'i, diğeri tek Meryem'i gösteren iki küçük dörtgen pano bir kutsal emanet kutusuna ait. Aynı kutudan iki oyma gümüş tabak da vitrinin duvarına asılılar. Güzelliğiyle ilgi çeken bir başka obje, koyu yeşil taş madalyon; bir yüzünde Mikail,kanatlı, bir elinde baston diğerinde bir kitap; öbür yüzünde yedi uzun kulaklı ve iri hayvan başlarının (??) çevrelediği bir insan başı. Her iki tarafında da yazıtlar var.

Bu ilk vitrinden sonra, kazılarda bulunan bir dizi sikkenin sergilendiği vitrin geliyor. Duvarlarda paranın basımını anlatan çizimler ve iki efes sikkesinin açılımı var. Biri, arı (Efes'in sembolü) ve Efes adının grekçe ilk iki harfi, diğeri ise, 'Diana Ephesia' yazısıyla çevrili bir Artemis figürü. Bir niş içerisine yerleştirilmiş diğer bir vitrinde, Efes limanının batı ucundaki Gümrük binasında keşfedilen, küçük bir lahite benzer, VIII. yy'a ait bir kutsal emanet Kutusu görebilirsiniz. İkinci nişde, pişmiş topraktan şarap kapları ( M.Ö. VI-II yy.) Bunlardan birinin içindeki kurumuş şarap tortusu bir amforanın dibinde bulundu.

Üçüncü niş içinde, dört loblu rozet planlı bir vaftiz küveti göreceksiniz. Dış yüzünün biraz pürüzlü olması aslında küvetin toprağa gömülü bulunduğunu kanıtlamakta, küvetin kenarındaki grekçe ithaf yazıtı yapımının XII. yy olduğunu düşündürüyor.

Aynı sırada dördüncü vitrinde, iki Eros heykeli farkedeceksiniz. Ayaktaki Eros çıplak duruyor ve sol elinde bir maske tutuyor; sağ kolu kaybolmuş, ancak muhtemelen, sağ eliyle ayaklarının dibinde bulunan bir kertenkeleyi kuyruğundan yakalıyordu. Bu sanat eseri bir havuza musluk görevi görüyordu: Su maskenin ağzından akıyordu. Havuzlarda kullanılan bu tip dekorasyon 'Teras Evler' olarak bilinen alanda çok yaygındı; günümüzde hala kullanılmaktadır.

Dizinin en son vitrini midye kabuklarına ayrılmış. Üst bölümde, şarap içmek için kullanılan antik vazolar olan 'skyphos'ların nasıl süslendiği uygulamalı olarak açıklanıyor. Alt bölümde, kandiller, midye kabukları ve onların izleri görülüyor. Sağda görülen, sabuntaşı ve pişmiş kilden yapılmış kalıplar (matris), metal dökümü için kullanılıyordu. Tiyatronun kazısında bulunan antik karakter maskeleri girişte sol duvarda asılı. Üstteki şema bunların tiyatronun hangi bölümünün dekorasyonunda kullanıldığını gösteriyor. Ayrıca resimde ellerinde maskelerini tutan aktörler de resmedilmiş, açıktır ki bu, tiyatro oyununda maskelerin neye yaradığını daha iyi anlatmak için.

Efes Müzesi'nin en zengin koleksiyonunu yağ kandilleri kolleksiyonudur çünkü kazılarda, özellikle Yedi Uyurlar Mağarası'nda büyük miktarda bulunmuştur. Antik çağlarda, Efes'in çok çeşitli ve yüksek kalitede yağ lambalarının üretim ve satımında önemli bir merkez olduğunu biliyoruz. Başka yerlerde olduğu gibi, lambalar atölyelerde kalıplar kullanılarak seri halde üretilmiştir. Yağ lâmbalarının sergilendiği 'Son keşifler salonunun' kuzey duvarında, bir çizim bunların üretim sürecini açıklıyor.

Doğu duvarında bir niş içerisinde, İmparator Marcus Aurelius'un, teras evlerin birinde bulunan çok iyi korunmuş bir büstü var. Imparator'un saç ve sakalı kıvırcık ve giysisi(paludamentum) sağ omzuna bir broşla tutturulmuş. Yani ki, bu çalışma diğer müzelerde bulunan birçok Marcus Aurelius portresinden pek de farklı değil.

Bu salonun çıkış kapısı karşısında, fildişinden yapılmış frizi görebilirsiniz; dünyanın diğer müzelerinde eşine az rastlanır bir sanat şaheseri. 1969 da teras evler kesiminde bulundu. Friz, Trajan'ın barbarlara karşı yaptığı savaş ve bu savaşın hazırlıklarını anlatıyor. Asıl parçayı üç pano oluşturmakta. İki uçta bulunan iki taş sütun kadınlardan (Kariatides) birincisi ayakta, bir eli çenesinde, öbür eli kalçasında; ikincisine gelince çok kötü korunmuş olduğu için onun duruş pozisyonu pek anlaşılamıyor. İmparator Trajan'a çevirmişler.

İlk panelin ortasında Trajan kısa giysisiyle ayakta, ayaklarının dibinde bir kalkan ve bir at duruyor: atın diğer tarafında, önemli bir kişiye benzeyen uzun giysili, sakallı bir adam; imparatorun arkasında savaş giysili romalı askerler ve onun arkasında diğerleri, saçlı ve sakallı savaşçılar görülüyor.

Ortadaki panel ise şöyle: ön planda Trajan'ı temsil eden yüksek kabartma; önünde, o'na miğferli at getiren bir asker: arka planda, bir sıra romalı asker. Son olarak üçüncü panel ise, doğulu görünüşlü üç savaşçı, hareket halindeki bir at ve arka planda bir dizi savaşçıdan oluşuyor. Bu ana panellerden başka, bunları tamamlayıcı, savaşa hazırlıkları ve zafer kutlama sahneleri gösterenler de bulunmakta: örneğin sağ tarafta bir panelde elleri arkadan bağlı esirler tasvir ediliyor.

Trajan zamanında yapılan bu eserde, ön plandaki figürler, genel bir sahne derinliği oluşturacak şekilde belli bir kalınlıkta oyulmuş.

Devamı var.. (yandaki kare ,lütfen)

SCHOLASTIKIA HAMAMI :

Tören yolu: Vedius Gymnasiumu ile stadiumun önünden geçer. Tören yolunun batısında Bizans Çeşmesi bulunmaktadır.

Meryem Kilisesi-Çifte Kilise :

HADRIAN TAPINAĞI :

Tetrarşi (Poliarşi), Romalıların MS 3. yüzyıl sonlarında devleti daha kolay idare edebilmek için uyguladıkları sistemin ismidir. Bu sisteme göre imparatorluk idarî açıdan iki kısma ayrılıyor ve her birinde iki augustus hâkim oluyordu. Her iki augustus kendilerine birer caesar atayacaktı. Augustusların görev süreleri dolduğunda bu caesarlar yeni augustuslar olarak idarenin başına geçeceklerdi. 292 yılında imparator Diocletianus, kendisine devletin doğu kanadının ve eski meslektaşı Maximianus'a batı kanadının yönetimini vererek bu sistemi ilk uygulayan kişi olmuştur.

Zeka ve aydınlık tanrıçası olan Athena, aynı zamanda savaş tanrıçası da sayılırdı. Athena başlangıçtaki evcil işlevlerini korumakla birlikte giderek bir Savaş Tanrıçası'na dönüşmüştür. Athena Troya savaşında Akhaların yardımına koşup tahta atın yapılmasına yardım etmiştir.

Athena, aynı zamanda şehirlerin bekçisi ve koruyucusuydu. Sevdiği şehirlerin kalelerinde, surlarında canla başla savaşırdı. Yalnız savaşları sevmezdi, barışları da severdi, barışın nimetlerini, medeni hayatın güzelliklerini, zafer kazanan kralların kalplerine sokardı. Bu yüzden medeniyetle ilgili her şeyin koruyucusu sayılırdı.

Sembolleri, kalkan, mızrak, zeytin dalı ve baykuştur. Mızrak savaşı, zeytin dalı barışı, baykuş da bilgeliği temsil eder.

SELENE

PRYTANE ; (Belediye Sarayı)

ARTEMIS TAPINAĞI (ARTEMISION):

Selçuk-Kuşadası yolunun başlangıcındaki DÜNYANIN YEDİ HARİKASINDAN BİRİ OLAN ARTEMİS TAPINAĞI, M.Ö. 334-250 yılları arasında ününü dünyaya duyurmuştur.

Tarihte Sidon'lu Antipader olarak bilinen birisi, Dünyanın Yedi Harikasını derleyen kişidir. Onun Artemis Tapınağı hakkındaki şu sözleri çok anlamlıdır: “ama Artemis'in bulutlar üzerine kurulmuş evini gördüğümde diğer tüm harikalar parlaklıklarını kaybetti ve dedim ki İşte! Olimpusun dışında, Güneş hiç bu kadar büyük bir şeye bakmadı.” Artemis Tapınağı’nın yeri, yörenin sakinlerince tapınılan Anadolu’nun ana tanrıçası Kybele’ye( M.Ö. 8-7-6. yy lar ) ait kutsal bir alandır.Hellenistik yapı Arkaik tapınağın temelleri üzerine inşa edilmiştir.

İki tapınak arasındaki tek ayrım Arkaik yapının alçak basamaklı bir krepis üzerine inşaa edilmişken yeni Artemision’un 13 basamaklı bir podium üzerine yapılmış olması ve önünde (batı kısmında) merdivenli bir girişin bulunmasıdır.Bu düşünceler kesin bir şekilde Plinius’un verdiği bilgilere dayanmaktadır. Sütun kaideleri en altta bir plinthos ile başlar, bunu üç torus ve iki trochilosdan oluşan bir spira izler ve geniş bir torusla sona erer. Yağma, deprem,yangın gibi nedenlerle yedi defa yıkılıp yapılmıştır. İon tarzı büyük sütunlarla çevriliyken bu gün sunak yerinden başka bir şey kalmamıştır.Tapınak dünyanın mermerden yapılmış ilk ve büyük yapısıydı. Kalıntıların bir kısmı Londra’daki British Museum’dadır.Tek tanrılı dinlerin insanları gibi tapınan Efesliler Artemis’in bünyesinde pek çok tanrının gücünün birleştiğine inanıyorlardı. 105x55 m. alanda yüksekliği 17,65 m. olan tapınak 127 sütunludur. Sunak yerine 13 basamakla çıkılmaktadır. Tapınaktaki heykeller, yarışmalarda seçilerek konulmuştur. Cephedeki 36 sütun Lydia Kralı Kroisos tarafından hediye edilmiştir.