Trang |
Nh��ng �ie�u ca�n bie�t ve� h�nh lua�t ta�i Hoa Ky�H�nh lua�t va� thu� tu�c pha�p ly� ve� h�nh lua�t la� mo�t la�nh v��c ra�t chuye�n bie�t va� ph��c ta�p. Nh��ng �ie�u vie�t ra �a�y ch� nha�m mu�c ��ch ch� da�n nh��ng nguye�n ta�c ca�n ba�n ve� h�nh lua�t �e� co� the� kha� d� ba�o ve� chu�ng ta va� gia ��nh �o�ng th��i tra�nh pha�m pha�p mo�t ca�ch vo� t�nh �a�ng tie�c nha�t la� lua�t cu�a mo�i quo�c gia �e�u kha�c ha�n nhau.�a�c bie�t �� Hoa Ky�, lua�t le� t��ng Tie�u Bang cu�ng kha�c nhau n��a; v� va�y mo�t vie�c ����c phe�p la�m �� mo�t Tie�u Bang nh�ng �i sang Tie�u Bang kha�c co� the� se� b� ba�t va� b� truy to�. To�i h�nh la� mo�t ha�nh vi pha�m pha�p va� co� the� b� tr��ng pha�t b��i lua�t pha�p. Hai ye�u to� ch�nh sau �a�y �o�ng vai tro� quan tro�ng trong h�nh lua�t: a. Ng���i pha�m pha�p la� ng���i b�nh th���ng trong pha�m vi lua�t ��nh. Nh� va�y ng���i ba�t b�nh th���ng du� co� ha�nh vi pha�m pha�p co� the� se� kho�ng b� truy to�. b. Ha�nh vi pha�m pha�p vi pha�m lua�t le� ���ng th��i. Mo�t ha�nh vi pha�m pha�p ho�m nay co� the� kho�ng pha�m pha�p trong qua� kh��. To�i h�nh ����c pha�n loa�i nh� sau: TRO�NG TO�I (Felony): la� nh��ng to�i co� the� b� x�� pha�t t�� mo�t na�m tu� tr�� le�n. �o� la� nh��ng vu� pha�m pha�p co� t�nh ca�ch tra�m tro�ng nh� c���p cu�a, tro�m ca�p, gie�t ng���i, do�a na�t, �o�t nha�, pha�n bo�i, hie�p da�m v.v.. TH���NG TO�I (Misdemeanor): la� nh��ng to�i pha�m ����c coi nh� la� �t nguy ha�i cho co�ng �o�ng xa� ho�i, nh��ng to�i lo�i nho� nha�t va� th���ng b� la�nh nh��ng ba�n a�n t��ng �o�i nhe�, v� du� nh� nh��ng vu� �a�nh lo�n, say s�a �a�p pha�, a�n ca�p trong ca�c tie�m buo�n v.v... VI PHA�M (Violation): la� nh��ng vi pha�m lua�t le� co�ng co�ng nh� vi pha�m gi�� gi��i nghie�m, vi pha�m lua�t le� bie�u t�nh hoa�c l�u tho�ng v.v.. Ma�c da�u nh��ng vi pha�m lua�t pha�p na�y co� the� b� la�nh a�n tu� hoa�c a�n pha�t va� nh�ng kho�ng b� coi la� to�i h�nh. Ta�t ca� ca�c to�i h�nh �e�u b� l�u tr�� ho� s� t� pha�p, va� ho� s� na�y se� a�nh h���ng l��n lao �e�n cuo�c so�ng cu�a con ng���i pha�m pha�p nha�t la� ve� vie�c xin vie�c la�m ve� sau. Nh��ng h�nh th��c pha�m pha�p:a. Ch�nh Pha�m (Principals): la� nh��ng ng���i tr��c tie�p va� chu� �o�ng trong ha�nh �o�ng pha�m pha�p.b. To�ng pha�m (Accomplices): la� nh��ng ng���i tr��c tie�p ha�ng ha�i tham gia giu�p s��c va�o ha�nh �o�ng pha�m pha�p. c. �o�ng lo�a (Accessories): la� nh��ng ng���i co� d�nh l�u va�o vie�c pha�m pha�p nh� co� va�n hay ch� da�n hoa�c ch� th� vie�c pha�m pha�p; hay la� co� y� che ch�� hay giu�p ��� ca�c pha�m nha�n tra�nh lua�t pha�p. Th� du�: 3 ng���i tham gia va�o vie�c �a�nh c���p nha� ba�ng. O�ng A ba�n m�u ke�, ch� da�n ca�ch �a�nh c���p la� �o�ng loa�. O�ng B ch� su�ng va�o tha�u nga�n vie�n �o�i tie�n la� ch�nh pha�m. O�ng C ���ng ngoa�i canh c��a hoa�c co� nhie�m vu� la�i xe ta�u thoa�t la� to�ng pha�m. To�i do�a na�t (Menacing):To�i na�y se� b� khe�p va�o tro�ng to�i hay th���ng to�i tu�y tr���ng h��p xa�y ra. Ne�u do�a na�t ba�ng su�ng hay dao va� co� y� ga�y s�� s�� ha�i cho na�n nha�n se� b� lie�t ke� va�o tro�ng to�i ngoa�i ra ch� la� th���ng to�i.To�i ha�nh hung ga�y th��ng t�ch (Assault):Tho�ng th���ng ch� la� th���ng to�i tuy nhie�n ne�u �a� xa�y ra th���ng xuye�n va� co�� y� �a� th��ng trong tr���ng h��p gia tro�ng, se� b� ghe�p va�o tro�ng to�i.To�i la�m ch��ng gian (Perjury):Trong he� tho�ng t� pha�p Hoa Ky� cu�ng nh� ta�i ca�c nu��c da�n chu� kha�c, nha�n ch��ng la� mo�t ye�u to� quan tro�ng �e� quye�t ��nh trong nhie�u vu� a�n do �o� ma� l��i khai cu�a nha�n ch��ng ra�t ca�n cho ca�c quan toa�. V� va�y toa� a�n pha�t to�i la�m ch��ng gian nh� la� mo�t tro�ng to�i (felony).To�i khoan dung ke� pha�m pha�p (Compounding a crime)Pha�m pha�p la� nh��ng ha�nh vi ga�y nguy ha�i cho co�ng �o�ng xa� ho�i no�i chung v� the� mo�t ca� nha�n kho�ng co� quye�n t�� y� khoan dung tha th�� cho ke� pha�m pha�p �e� tra�nh kho�i b� truy to� b��i lua�t pha�p. Mo�t ke� tro�m le�n va�o nha� ba�n ban �e�m tro�m ca�i �o�ng ho�, co� the� ho�i ha�n ne�n nga�y ho�m sau �em tra� la�i. Ba�n co� the� nha�n la�i ca�i �o�ng ho� nh�ng ne�u ba�n �o�ng y� khoan dung kho�ng ba�o ca�o ca�nh sa�t th� ba�n pha�m tro�ng to�i (felony) co� y� khoan dung ke� pha�m pha�p. Trong th��c te� vie�c na�y ra�t �t xa�y ra v� cha�ng ai bie�t tr�� tr���ng h��p ke� pha�m pha�p �o� cung khai v��i ca�nh sa�t khi ha�n b� ba�t v� mo�t to�i na�o kha�c n��a.To�i Ho�i Lo� (Bribery):La� s�� �o�i ho�i hoa�c da�ng ta�ng tie�n ba�c hay �o� quy� gia�, �e� a�nh h���ng �e�n vie�n ch��c ch�nh quye�n ha�nh �o�ng tra�i v��i nhie�m vu� cu�a ho� trong vie�c m�u ca�u l��i �ch cho m�nh. (Ne�n l�u y� la� kie�u ba�t tay hay da�n xe�p v��i ca�nh sa�t �� nh��ng quo�c gia cha�m tie�n nga�y x�a no�i chung va� Vie�t-Nam no�i rie�ng kho�ng the� a�p du�ng �� �a�y ����c)To�i to�ng tie�n (Blackmail or Extorsion):La� ha�nh vi la�m tie�n hoa��c ba�t e�p la�m �ie�u g�, ba�ng a�p l��c ha�m do�a to� ca�o tr���c pha�p lua�t hoa�c bo�i nho� ca� nha�n.To�i nga�n ca�n co�ng ly� (Obstruction/Contempt):La� nh��ng ha�nh vi co� y� cho�ng �o�i hoa�c pha�n kha�ng vie�c thi ha�nh lua�t pha�p ���ng �a�n cu�a toa� a�n hay nha�n vie�n ca�nh sa�t. (Nh� va�y ���ng ne�n co� pha�n ��ng cho�ng �o�i v��i nha�n vie�n co�ng l��c khi xa�y ra nh��ng tr���ng h��p ma� ca�nh sa�t pha�i can thie�p hoa�c thi ha�nh nhie�m vu�. Ne�u ba�n ngh� ra�ng mo�t nha�n vie�n ca�nh sa�t co� nh��ng ha�nh �o�ng sai la�m hoa�c ba�t h��p pha�p khi ba�t gi�� ba�n, ba�n cu�ng ���ng ne�n cho�ng �o�i, tuy nhie�n ba�n co� the� tr�nh ba�y nh��ng �ie�u �o� v��i to�a a�n va� co� the� truy to� nha�n vie�n co�ng l��c �o�. Ne�u cho�ng �o�i nha�n vie�n co�ng vie�c ta�i cho�, ba�n ch� ga�y the�m phie�n ph��c ma� pha�n thie�t tho�i th���ng la� ve� chu�ng ta. )
Ngoa�i ra co� y� phi tang (Destroy or Suppress Evidence) cu�ng la� ha�nh vi pha�m pha�p th� du� nh� ba�n co� quen ng���i ba�n s�� du�ng ma tu�y va� bie�t ca�nh sa�t sa�p �e�n nha� anh ta kha�m xe�t. Ba�n nhanh cha�n �e�n nha� anh ta t�m ca�ch gia�u die�m so� ma tu�y a�y �i. Ba�n �ang pha�m to�i co� y� phi tang va� co� the� b� truy to�.
Tuy nhie�n lua�t pha�p Hoa ky� cha�p nha�n mo�t ngoa�i le� la� trong tr���ng h��p ng���i pho�i nga�u t�� y� bo� nha� ra �i bie�n bie�t (desert and disappear) trong mo�t th��i gian to�i thie�u (*) th� ho�n thu� co� the� ����c to�a a�n hu�y bo�. (Nh� va�y ne�u mo�t ng���i Vie�t t� na�n �a� la�p gia ��nh co� ho�n thu� h��p pha�p ta�i Vie�t-Nam, ne�u sang Hoa Ky� ma� la�i ke�t ho�n v��i mo�t ng���i kha�c trong khi ho�n thu� cu� ch�a b� hu�y bo� th� va�n co� the� b� truy to� ra to�a ve� to�i song ho�n.) C���c chu� (*): - 5 na�m (Tie�u Bang Alaska, Arizona, Arkansas, Florida, Idaho, Indiana, Iowa, New Mexixo, Ohio va� Vermont) - 6 na�m (Tie�u Bang New Hampshire) - 30 na�m (Tie�u Bang Louisiana) - Kho�ng co� th��i gian ba�t buo�c (Tie�u Bang Hawaii va� Utah) - 7 na�m (Ca�c Tie�u Bang kha�c).
To�i du� do� ga�i v� tha�nh nie�n (Statuory rape)Ng���i �a�n o�ng ba�t c�� tuo�i na�o co� s�� trao �o�i t�nh du�c (sexual intercourse) v��i mo�t co� ga�i v� tha�nh nie�n la� pha�m lua�t va� co� the� b� truy to�. Tuo�i v� tha�nh nie�n hay tuo�i co� quye�n �ng thua�n (age of consent) thay �o�i t��ng tie�u bang t�� 12 tuo�i TB Delaware, 13 TB New Mexixo, �e�n 16 TB Colorado va� 18 cho TB California v.vTo�i a�n ca�p trong ca�c tie�m (Shoplifting):La� ha�nh vi va�o tie�m a�n ca�p th��c pha�m, qua�n a�o hay va�t du�ng da�u gie�m �em ra kho�i c��a ma� kho�ng tra� tie�n. (Ne�n l�u y� ca�c ca�c tie�m l��n �e�u co� ma�y quay phim ma�c �� tre�n tra�n nha�, chie�u nga�y �e�m va� ho� co� thue� mo�t nha�n vie�n suo�t nga�y ch� chu� y� va�o ma�y �o� �e� ch� �ie�m k�p th��i cho nha�n vie�n an ninh ga�c c��a ba�t gi�� ke� pha�m pha�p. Ngoa�i ra co�n mo�t so� c��a tie�m ga�n va�t du�ng �a�c bie�t vao� �o� du�ng �e� khi ke� ca�p ra kho�i cu�a th� b� ba�o �o�ng. Khi tra� tie�n th� nha�n vie�n se� la�y va�t du�ng a�y ra. De� ma� kho�ng pha�i de� la� va�y �o�). |
Th��i S�� T�m Hie�u K.N. So�ng Nh�� V.N. The� Thao Phie�m lua�n Ch�nh Tr� English Section |