Assessorau de sa Limba Sarda
COMUNU DE CUARTU SANT'ALENI
ASSESSORAU DE SA LINGUA SARDA
SA CHISTIONI DE SA LINGUA IN SARDIGNA
Fintzas po unu grandu sāpiu sa limba sarda est mala a manixai po momentus pubricus e ufitzialis. Custu sutzedėt no poita in sardu no si potzānt narriri cosas "artas" o "fungudas", ma poita si seus imbitzaus de tempus meda a aturus medius e a aturas limbas.
Chi unu provāt a arrexonai in sardu in d'unu atobiu cun genti meda, o in d'unu consillu, o in sa televisioni, o in su radiu, o provāt a scriri unu paperi po is ufitzius (comenti at cicau de fai su scrienti), intendit comenti unu aresurtau befianu in origas. De ora meda in fatis costumaus a lassai stai su sardu comenti chistionada de domu o de familia, sa chi eus fueddau cun babu e mama o cun is amigus de su bixinau candu fustis pipius. Custu sardu puru est abarrau pipiu, chentza fueddus tenicus pretzisus po anomingiai is cosas e is sentidus, chentza is cumplicantzias arrefinadas de una limba manna. Custus fueddus tenint abisongiu imoi de essiri tradusius de atras limbas, o torraus a craru de su sardu antigu o, a bortas, fintzas inbentaus a nou in s'arrispettu de su spiritu sintzillu de sa limba. Tenint abisongiu de essiri scritus beni, cun dignidadi e allichididura. Est unu treballu tostau, malu a conduxiri, chi arrechedit sacrifitziu de sa personi chi detzidit de du fai. Bolit annus e annus de istudiu cun sa conca parada a is librus. In fatis, a primitzius chi unu cumentzāt a si pentzāi in pitzu a is chistionis de sa limba sarda, dognunu est seguru ca su dialetu de sa bidda o tzitadi sua est su prus assentau, su prus naturali.
Su Comunu podit cumprendiri tottus is zittadinus chi, ligendu custu sardu, nant: ma custu no est su sardu nostu. Bessit a pillu sa chistioni de s'identidadi de sa bidda e de sa zittadi chi est una cosa giusta, ma in parti fetti. Chi donniunu iscriessit in su sardu cosa sua, in Sardinnia iant a esistiri 300 linguas. Depeus ciccai assumancu de ddu scriri tottus a una manera. Poi donniunu d'at a liggiri comenti bolit. Su Comunu de Quartu Sant'Aleni at a impreai sa grafia chi at a consillai sa Regioni po donai s'esempiu a is aturus. Ma custa proponnidda depit essiri de bonus sentidus e bolit arrexonada. Calincunu pentzāt chi siat mellus su campidanesu, attiri nant chi siat prus agradessiu a s'origa su logudoresu. Is sābidus proponint de du scriri cun arregėa, s'umprus de sa genti cicāt de du scriri comenti d'iat a ligiri cunformi a sa grafia de s'italianu. Ma sa bia po sarvai su sardu de sa morti est istada giai sinnalada de totu is aturus acontessius, e funti istaus pariccius, de limbas e de minorėas in s'Europa e in su Mundu.
A nosu serbit una limba manivili po cuntzetus ladinus e difitzilis, a sa moda de s'italianu, de s'ingresu, de su frantzesu, de su cadalanu. Una limba chi no si potzāt arreconosciri de logu perunu, ma siat, a su propriu tempus, de totus is logus. Una limba mediana, studiada, "arta", standard, chi potzāt essiri agradessia prima de una truma de istudiaus, de dirigidoris, de artistas e de politucus, e, a pustis, de totu sa popolatzioni in is iscolas. Una limba scrita e moderna de imperai cun dignidadi e cumpetentzia, cun gramatica e fueddariu po podiri insertai a dogna idea su fueddu giustu. Una limba sarda abili po sa vida de oi. Seus totus capassus de chistionai e de iscriri in italianu chi est una limba bella, de curtura, chi est maseda a dogna trotoxamentu de sa realidadi e de sa pantasėa. Una limba chi s'at acumpagiau in custus urtimus dus seculus de modernidadi e chi fait parti issa puru de s'identidadi cosa nosta. E duncas, ca scieus ita totu podeus narriri e iscriri in italianu cun fatzilidadi, a iscriri in sardu est malu che passilai in bessida, ma tocāt a du fai si no boleus chi si studit sa frama de sa tzivilidadi nosta e s'eredidadi chi s'ant lassau is aiaius nostus cun seculus e seculus de vida trumentada. Chi custu disinnu parit unu bisu bastit a pentzai ca s'italianu puru (e aici a frebigratzia su norvegesu, su cadalanu, su bascu, s'irlandesu, su gallesu, po nomenai is prus piticus) est arribau a essiri limba de su stadu aici cun custus metudus. Candu su Rennu de Sardigna, in su 1861, a is cumandus de is meris savoiardus, iat mudau nomini e, alladiendi is treminis, si fut tzerriau Rennu de Italia, chistionānt italianu unus 2,5 po centu de sa popolatzioni, est a narri is chi du sciant scriri sceti. Is aturus fueddānt dialetus o limbas de minorėa. Serbit duncas unu disinnu abistu po arenfortzai sa limba inpari a unu nascimentu nou de sa politica e de sa sotziedadi sarda. Du at abisongiu de una limba aunia, scrita po imoi in duas tramudas, ma sempiri una. Custa mōvida depit essiri democratica, pacifica, arrispetosa de s'unidadi de sa Repubrica e de su rolu de sa Regioni Autonoma. S'amanniamentu de sa natzionalidadi sarda podit essiri fatu a intru de su Stadu Italianu e de s'Unioni Europea. S'autonomismu sardu est democraticu e serbit a arrayai sa disugualidadi de su populu sardu cun is atrus populus. Serbit a sa libertadi de is sardus e de totus is atrus ominis. Chini in nomini de custu sentidu giustu intzitziligāt s'odiu cun atri no est unu veru sardu, est unu maccu chentza domu.
Su treballu de sa Regioni in custa mungia est de no lassai is sardus a sa sola. S'istitutzioni chi arrapresentāt s'identidadi e s'autonomia nosta depit moviri custa batalla e conduxiri a totus in custa bia e depit trisinai s'Universidadi, is iscolas, is provincias, is comunus. Po primu cosa s'iat a depiri agiorronai sa ley pregonada de sa Regioni chi, oi comenti est oi, est prus treballosa de cussa fata de su Stadu. Comenti ley po sa limba est istada de importu, ma sendi unu compromissiu a intru de is chi faint is partis a sa limba sarda e de is chi no funti ancu tanti cunbintus, at amesturau e trotoxau argumentus e chistionis a fulliadura chentza unu setiu chietu. At imbentau ordinėus, consultas e consillus chi no si cumprendit beni a ita serbint. Iat a arrechediri in Sardigna una ley prus simpli: in s'interis perou cumbenit a d'imperai su matessi. A su propiu tempus iat a essiri mellus chi sa Regioni potzāt cuntratai cun is duas universidadis sardas s'aberridura de is catedras de Limba e Literadura Sarda. Custas iant a essiri s'arrelatu forti o donnia disinnu de nascimentu nou de sa limba cun d'una calidadi e abilidadi chi sa scientzia feti podit donai.
P.S. si ligant , a frebrigatzia, scedas e modellus de autus chi su Comunu de Quartu Sant'Aleni at giai fattu o at a fai. E calincunu littera imbiada de tzitaddinus a s'assessorau a sa limba sarda.
Ligau: CABUDU DE TOTUS IS CHISTIONIS
Ligau: UN'ASSESSORAU PO SA LIMBA IN QUARTU SANT'ALENI
Ligau: ITA AT FATU, ITA EST FAENDI, ITA AT A FAI
Quartu
S.E.
13 giu 2000